59. kafli - Englandsferð Egils.

Eiríkr konungr réð einn vetr fyrir Nóregi eftir andlát föður síns, Haralds konungs, áðr Hákon Aðalsteinsfóstri, annarr sonr Haralds konungs, kom til Nóregs vestan af Englandi, ok þat sama sumar fór Egill Skalla-Grímsson til Íslands. Hákon fór norðr til Þrándheims. Var hann þar til konungs tekinn. Váru þeir Eiríkr um vetrinn báðir konungar í Nóregi. En eftir um várit dró hvárrtveggi her saman. Varð Hákon miklu fjölmennri. Sá Eiríkr þá engan sinn kost annan en flýja land. Fór hann þá á brott með Gunnhildi, konu sína, ok börn þeira.

Arinbjörn hersir var fóstbróðir Eiríks konungs ok barnfóstri hans. Hann var kærstr konungi af öllum lendum mönnum. Hafði konungr sett hann höfðingja yfir allt Firðafylki. Arinbjörn fór ór landi með konungi, fóru fyrst vestr um haf til Orkneyja. Þá gifti hann Ragnhildi, dóttur sína, Arnfinni jarli. Síðan fór hann með liði sínu suðr fyrir Skotland ok herjaði þar. Þaðan fór hann suðr til Englands ok herjaði þar. Ok er Aðalsteinn konungr spurði þat, safnaði hann liði ok fór í mót Eiríki. Ok er þeir hittust, váru borin sáttmál milli þeira, ok var þat at sættum, at Aðalsteinn konungr fekk Eiríki til forráða Norðimbraland, en hann skyldi vera landvarnarmaðr Aðalsteins konungs fyrir Skotum ok Írum. Aðalsteinn konungr hafði skattgilt undir sik Skotland eftir fall Óláfs konungs, en þó var þat fólk jafnan ótrútt honum. Eiríkr konungr hafði jafnan atsetu í Jórvík.

Svá er sagt, at Gunnhildr lét seið efla ok lét þat seiða, at Egill Skalla-Grímsson skyldi aldri ró bíða á Íslandi, fyrr en hon sæi hann. En þat sumar, er þeir Hákon ok Eiríkr höfðu hitzt ok deilt um Nóreg, þá var farbann til allra landa ór Nóregi, ok kómu þat sumar engi skip til Íslands ok engi tíðendi ór Nóregi.

Egill Skalla-Grímsson sat at búi sínu. En þann vetr annan, er hann bjó at Borg eftir andlát Skalla-Gríms, þá gerðist Egill ókátr, ok var því meiri ógleði hans, er meir leið á vetrinn. Ok er sumar kom, þá lýsti Egill yfir því, at hann ætlar at búa skip sitt til brottfarar um sumarit. Tók hann þá háseta. Hann ætlar þá at sigla til Englands. Þeir váru á skipi þrír tigir manna. Ásgerðr var þá eftir ok gætti bús þeira, en Egill ætlaði þá at fara á fund Aðalsteins konungs ok vitja heita þeira, er hann hafði heitit Agli at skilnaði þeira.

Egill varð ekki snemmbúinn, ok er hann lét í haf, þá byrjaði heldr seint, tók at hausta ok stærði veðrin. Sigldu þeir fyrir norðan Orkneyjar. Vildi Egill þar ekki við koma, því at hann hugði, at ríki Eiríks konungs myndi allt yfir standa í eyjunum. Sigldu þeir þá suðr fyrir Skotland ok höfðu storm mikinn ok veðr þvert. Fengu þeir beitt fyrir Skotland ok svá norðan fyrir England. En aftan dags, er myrkva tók, var veðr hvasst. Finna þeir eigi fyrr en grunnföll váru á útborða ok svá fram fyrir. Var þá engi annarr til en stefna á land upp, ok svá gerðu þeir, sigldu þá til brots ok kómu at landi við Humrumynni. Þar heldust menn allir ok mestr hluti fjár annat en skip, þat brotnaði í spán.

Ok er þeir hittu menn at máli, spurðu þeir þau tíðendi, er Agli þóttu háskasamlig, at Eiríkr konungr blóðöx var þar fyrir ok Gunnhildr ok þau höfðu þar ríki til forráða ok hann var skammt þaðan upp í borginni Jórvík. Þat spurði hann ok, at Arinbjörn hersir var þar með konungi ok í miklum kærleik við konunginn.

Ok er Egill var víss orðinn þessa tíðenda, þá gerði hann ráð sitt. Þótti honum sér óvænt til undankvámu, þótt hann freistaði þess at leynast ok fara hulðu höfði leið svá langa sem vera myndi, áðr hann kæmi ór ríki Eiríks konungs. Var hann þá auðkenndr þeim, er hann sæi. Þótti honum þat lítilmannligt at vera tekinn í flótta þeim. Herði hann þá huginn ok réð þat af, at þegar um nóttina, er þeir höfðu þar komit, þá fær hann sér hest ok ríðr þegar til borgarinnar. Kom hann þar at kveldi dags, ok reið hann þegar í borgina. Hann hafði síðan hatt yfir hjálmi, ok alvæpni hafði hann.

Egill spurði, hvar garðr sá væri í borginni, er Arinbjörn átti. Honum var þat sagt. Hann reið þangat í garðinn. En er hann kom at stofunni, steig hann af hesti sínum ok hitti mann at máli. Var honum þá sagt, at Arinbjörn sat yfir matborði.

Egill mælti: “Ek vilda, góðr drengr, at þú gengir inn í stofuna, ok spyr Arinbjörn, hvárt hann vill heldr úti eða inni tala við Egil Skalla-Grímsson.”

Sá maðr segir: “Þat er mér lítit starf at reka þetta erendi.”

Hann gekk inn í stofuna ok mælti stundar hátt: “Maðr er hér kominn úti fyrir durum,” segir hann, “mikill sem tröll. En sá bað mik ganga inn ok spyrja, hvárt þú vildir úti eða inni tala við Egil Skalla-Grímsson.”

Arinbjörn segir: “Gakk ok bið hann bíða úti, ok mun hann eigi lengi þurfa.”

Hann gerði sem Arinbjörn mælti, gekk út ok sagði sem mælt var við hann.

Arinbjörn bað taka upp borðin. Síðan gekk hann út ok allir húskarlar hans með honum. Ok er Arinbjörn hitti Egil, heilsaði hann honum ok spurði, hví hann var þar kominn.

Egill segir í fám orðum it ljósasta af um ferð sína. “En nú skaltu fyrir sjá, hvert ráð ek skal taka, ef þú vill nökkurt lið veita mér.”

“Hefir þú nökkura menn hitt í borginni,” segir Arinbjörn, “þá er þik muni kennt hafa, áðr þú komt hér í garðinn?”

“Engi,” segir Egill.

“Taki menn þá vápn sín,” segir Arinbjörn.

Þeir gerðu svá, ok er þeir váru vápnaðir ok allir húskarlar Arinbjarnar, þá gekk hann í konungsgarð. En er þeir kómu til hallar, þá klappaði Arinbjörn á durum ok bað upp láta ok segir, hverr þar var. Dyrverðir létu þegar upp hurðina. Konungr sat yfir borðum.

Arinbjörn bað þá ganga inn tólf menn, nefndi til þess Egil ok tíu menn aðra. “Nú skaltu, Egill, færa Eiríki konungi höfuð þitt ok taka um fót honum, en ek mun túlka mál þitt.”

Síðan ganga þeir inn. Gekk Arinbjörn fyrir konung ok kvaddi hann. Konungr fagnaði honum ok spurði, hvat er hann vildi.

Arinbjörn mælti: “Ek fylgi hingat þeim manni, er kominn er um langan veg at sækja yðr heim ok sættast við yðr. Er yðr þat vegr mikill, herra, er óvinir yðrir fara sjálfviljandi af öðrum löndum ok þykkjast eigi mega bera reiði yðra, þó at þér séð hvergi nær. Láttu þér nú verða höfðingliga við þenna mann. Lát hann fá af þér sætt góða fyrir þat, er hann hefir gert veg þinn svá mikinn sem nú má sjá, farit yfir mörg höf ok torleiði heiman frá búum sínum. Bar honum enga nauðsyn til þessar farar nema góðvili við yðr.”

Þá litaðist konungr um, ok sá hann fyrir ofan höfuð mönnum, hvar Egill stóð, ok hvessti augun á hann ok mælti: “Hví vartu svá djarfr, Egill, at þú þorðir at fara á fund minn? Leystist þú svá heðan næstum, at þér var engi ván lífs af mér.”

Þá gekk Egill at borðinu ok tók um fót konungi. Hann kvað þá:

Kominn emk á jó Íva
angrbeittan veg langan
öldu enskrar foldar
atsitjanda at vitja.
Nú hefr sískelfir sjálfan
snarþátt Haralds áttar
viðr ofrhuga yfrinn
undar bliks of fundinn.

Eiríkr konungr sagði: “Ekki þarf ek at telja upp sakar á hendr þér, en þó eru þær svá margar ok stórar, at ein hver má vel endast til, at þú komir aldri heðan lífs. Áttu engis annars af ván en þú munt hér deyja skulu. Máttir þú þat vita áðr, at þú myndir enga sætt af mér fá.”

Gunnhildr mælti: “Hví skal eigi þegar drepa Egil, eða mantu eigi nú, konungr, hvat Egill hefir gert, drepit vini þína ok frændr ok þar á ofan son þinn, en nítt sjálfan þik, eða hvar viti menn slíku bellt við konungmann?”

Arinbjörn segir: “Ef Egill hefir mælt illa til konungs, þá má hann þat bæta í lofsorðum þeim, er allan aldr megi uppi vera.”

Gunnhildr mælti: “Vér viljum ekki lof hans heyra. Láttu, konungr, leiða Egil út ok höggva hann. Vil ek eigi heyra orð hans ok eigi sjá hann.”

Þá mælti Arinbjörn: “Eigi mun konungr láta at eggjast um öll níðingsverk þín. Eigi mun hann láta Egil drepa í nótt, því at náttvíg eru morðvíg.”

Konungr segir: “Svá skal vera, Arinbjörn, sem þú biðr, at Egill skal lifa í nótt. Hafðu hann heim með þér ok fær mér hann á morgin.”

Arinbjörn þakkaði konungi orð sín. “Væntum vér, herra, at heðan af muni skipast mál Egils á betri leið. En þó at Egill hafi stórt til saka gert við yðr, þá lítið þér á þat, at hann hefir mikils misst fyrir yðrum frændum. Haraldr konungr, faðir þinn, tók af lífi ágætan mann, Þórólf, föðurbróður hans, af rógi vándra manna, en af engum sökum. En þér, konungr, brutuð lög á Agli fyrir sakar Berg-Önundar. En þar á ofan vilduð þér hafa Egil at dauðamanni ok drápuð menn af honum, en ræntuð hann fé öllu, ok þar á ofan gerðuð þér hann útlaga ok rákuð hann af landi, en Egill er engi ertingamaðr. En hvert mál, er maðr skal dæma, verðr at líta á tilgerðir. Ek mun nú,” segir Arinbjörn, “hafa Egil með mér í nótt heim í garð minn.”

Var nú svá. Ok er þeir kómu í garðinn, þá ganga þeir tveir í loft nökkurt lítit ok ræða um þetta mál. Segir Arinbjörn svá: “Allreiðr var konungr nú, en heldr þótti mér mýkjast skaplyndi hans nökkut, áðr létti, ok mun nú hamingja skipta, hvat upp kemr. Veit ek, at Gunnhildr mun allan hug á leggja at spilla þínu máli. Nú vil ek þat ráð gefa, at þú vakir í nótt ok yrkir lofkvæði um Eirík konung. Þætti mér þá vel, ef þat yrði drápa tvítug ok mættir þú kveða á morgin, er vit komum fyrir konung. Svá gerði Bragi, frændi minn, þá er hann varð fyrir reiði Bjarnar Svíakonungs, at hann orti drápu tvítuga um hann eina nótt ok þá þar fyrir höfuð sitt. Nú mætti vera, at vér bærim gæfu til við konung, svá at þér kæmi þat í frið við konung.”

Egill segir: “Freista skal ek þessa ráðs, er þú vill, en ekki hefi ek við því búizt at yrkja lof um Eirík konung.”

Arinbjörn bað hann freista. Síðan gekk hann brott til manna sinna. Sátu þeir at drykkju til miðrar nætr. Þá gekk Arinbjörn til svefnhúss ok sveit hans, ok áðr hann afklæddist, gekk hann upp í loftit til Egils ok spurði, hvat þá liði um kvæðit.

Egill segir, at ekki var ort. “Hefir hér setit svala ein við glugginn ok klakat í alla nótt, svá at ek hefi aldregi beðit ró fyrir.”

Síðan gekk Arinbjörn á brott ok út um dyrr þær, er ganga mátti upp á húsit, ok settist við glugg þann á loftinu, er fuglinn hafði áðr verit. Hann sá, hvar hamhleypa nökkur fór annan veg af húsinu. Arinbjörn sat þar við glugginn alla nóttina, til þess er lýsti. En síðan er Arinbjörn hafði þar komit, þá orti Egill alla drápuna ok hafði fest svá, at hann mátti kveða um morgininn, þá er hann hitti Arinbjörn. Þeir heldu vörð á, nær tími myndi vera at hitta konung.