52. kafli - Af liðs samandrætti.

Óláfr Skotakonungr dró saman her mikinn ok fór síðan suðr á England, en er hann kom á Norðimbraland, fór hann allt herskildi. En er þat spurðu jarlarnir, er þar réðu fyrir, stefna þeir saman liði ok fara móti konungi. En er þeir finnast, varð þar orrosta mikil, ok lauk svá, at Óláfr konungr hafði sigr, en Goðrekr jarl fell, en Álfgeirr flýði undan ok mestr hluti liðs þess, er þeim hafði fylgt ok brott komst ór bardaga. Fekk Álfgeirr þá enga viðstöðu. Lagði Óláfr konungr þá allt Norðimbraland undir sik. Álfgeirr fór á fund Aðalsteins konungs ok sagði honum ófarar sínar.

En þegar er Aðalsteinn konungr spurði, at herr svá mikill var kominn í land hans, þá gerði hann þegar menn frá sér ok stefndi at sér liði, gerði orð jörlum sínum ok öðrum ríkismönnum. Sneri konungr þegar á leið með þat lið, er hann fekk, ok fór í mót Skotum.

En er þat spurðist, at Óláfr Skotakonungr hafði fengit sigr ok hafði lagt undir sik mikinn hluta af Englandi, hafði hann þá her miklu meira en Aðalsteinn, en þá sótti til hans margt ríkismanna. En er þetta spyrja þeir Hringr ok Aðils, - höfðu þeir saman dregit lið mikit, - þá snúast þeir í lið með Óláfi konungi. Höfðu þeir þá ógrynni liðs.

En er Aðalsteinn spurði þetta allt, þá átti hann stefnu við höfðingja sína ok ráðamenn, leitaði þá eftir, hvat tiltækiligast væri, sagði þá allri alþýðu greiniliga þat, er hann hafði frétt um athöfn Skotakonungs ok fjölmenni hans. Allir mæltu þar eitt um, at Álfgeirr jarl hafði inn versta hlut af, ok þótti þat til liggja at taka af honum tignina. En sú ráðagerð staðfestist, at Aðalsteinn konungr skyldi fara aftr ok fara á sunnanvert England ok hafa þá fyrir sér liðsafnað norðr eftir landi öllu, því at þeir sá elligar myndi seint safnast fjölmennit, svá mikit sem þyrfti, ef eigi drægi konungr sjálfr at liðit.

En sá herr, er þá var þar saman kominn, þá setti konungr þar yfir höfðingja Þórólf ok Egil. Skyldu þeir ráða fyrir því liði, er víkingar höfðu þangat haft til konungs, en Álfgeirr sjálfr hafði þá enn forráð síns liðs. Þá fekk konungr enn sveitarhöfðingja þá, er honum sýndist. En er Egill kom heim af stefnunni til félaga sinna, þá spurðu þeir, hvat hann kynni at segja þeim tíðenda frá Skotakonungi. Hann kvað:

Áleifr of kom jöfri,
ótt vas víg, á bak flótta,
þingharðan frák þengil
þann, en felldi annan.
Glapstígu lét gnóga
Goðrekr á mó troðna.
Jörð spenr Engla skerðir
Alfgeirs und sik halfa.

Síðan gera þeir sendimann til Óláfs konungs ok finna þat til erenda, at Aðalsteinn konungr vill hasla honum völl ok bjóða orrostustað á Vínheiði við Vínuskóga ok hann vill, at þeir heri eigi, á land hans, en sá þeira ráði ríki á Englandi, er sigr fær í orrostu, lagði til viku stef um fund þeira, en sá bíðr armars viku, er fyrr kemr. En þat var þá siðr, þegar konungi var völlr haslaðr, at hann skyldi eigi herja at skammlausu, fyrr en orrostu væri lokit. Gerði Óláfr konungr svá, at hann stöðvaði her sinn ok herjaði ekki ok beið til stefnudags. Þá flutti hann her sinn til Vínheiðar.

Borg ein stóð fyrir norðan heiðina. Settist Óláfr konungr þar í borgina ok hafði þar mestan hlut liðs síns, því at þar var út í frá heruð stór, ok þótti honum þar betra til atflutninga um föng þau, er herrinn þurfti at hafa. En hann sendi menn sína upp á heiðina, þar sem orrostustaðrinn var á kveðinn. Skyldu þeir taka þar tjaldstaði ok búast þar um, áðr herrinn kæmi. En er þeir menn kómu í þann stað, er völlrinn var haslaðr, þá váru þar settar upp heslistengr allt til ummerkja, þar er sá staðr var, er orrostan skyldi vera. Þurfti þann stað at vanda, at hann væri sléttr, er miklum her skyldi fylkja. Var þar ok svá, er orrostustaðrinn skyldi vera, at þar var heiðr slétt, en annan veg frá fell á ein, en á annan veg frá var skógr mikill.

En þar er skemmst var milli skógarins ok árinnar, ok var þat mjök löng leið, þar höfðu tjaldat menn Aðalsteins konungs. Stóðu tjöld þeira allt milli skógarins ok árinnar. Þeir höfðu svá tjaldat, at eigi váru menn í inu þriðja hverju tjaldi ok þó fáir í einu. En er menn Óláfs konungs kómu til þeira, þá höfðu þeir fjölmennt fyrir framan tjöldin öll, ok náðu þeir ekki inn at ganga. Sögðu menn Aðalsteins, at tjöld þeira væri öll full af mönnum, svá at hvergi nær hefði þar rúm lið þeira. En tjöldin stóðu svá hátt, at ekki mátti yfir upp sjá, hvárt þau stóðu mörg eða fá á þykkðina. Þeir hugðu, at þar myndi vera herr manns. Óláfs konungs menn tjölduðu fyrir norðan höslurnar, ok var þangat allt nökkut afhallt. Aðalsteins menn sögðu ok annan dag frá öðrum, at konungr þeira myndi þá koma eða vera kominn í borg þá, er var sunnan undir heiðinni. Lið dróst til þeira bæði dag ok nótt.

En er stefna sú var liðin, er á kveðit var, þá senda menn Aðalsteins erendreka á fund Óláfs konungs með þeim orðum, at Aðalsteinn konungr er búinn til orrostu ok hefir her allmikinn, en hann sendir Óláfi konungi þau orð, at hann vill eigi, at þeir geri svá mikit mannspell sem þá horfðist til, bað hann heldr fara heim í Skotland, en Aðalsteinn vill fá honum at vingjöf skilling silfrs af plógi hverjum um allt ríki sitt ok vill, at þeir leggi með sér vináttu.

En er sendimenn koma til Óláfs konungs, þá tók hann at búa her sinn ok ætlaði at at ríða. En er sendimenn báru upp erendi, þá stöðvaði konungr ferð sína þann dag, sat þá í ráðagerð ok höfðingjar hers með honum. Lögðu menn þar allmisjafnt til. Sumir fýstu mjök, at þenna kost skyldi taka, sögðu, at þat var þá orðin in mesta fremðarferð, at þeir færi heim ok hefði tekit gjald svá mikit af Aðalsteini. Sumir löttu ok sögðu, at Aðalsteinn myndi bjóða miklu meira í annat sinn, ef þetta væri eigi tekit, ok var sú ráðagerð staðfest.

Þá báðu sendimenn Óláf konung at gefa sér tóm til, at þeir hitti enn Aðalstein konung ok freistaði, ef hann vildi enn meira gjald af hendi reiða, til þess at friðr væri. Þeir beiddu griða einn dag til heimreiðar, en annan til umráða, en inn þriðja til aftrferðar. Konungr játtaði þeim því. Fara sendimenn heim ok koma aftr inn þriðja dag, sem á kveðit var, segja Óláfi konungi, at Aðalsteinn vill gefa allt slíkt, sem hann bauð fyrr, ok þar um fram til hlutskiptis liði Óláfs konungs skilling manni hverjum frjálsbornum, en mörk sveitarhöfðingja hverjum, þeim er réði tólf mönnum eða fleirum, en mörk gulls hirðstjóra hverjum, en fimm merkr gulls jarli hverjum.

Síðan lét konungr þetta upp bera fyrir lið sitt. Var enn sem fyrr, at sumir löttu, en sumir fýstu, en at lykðum veitti konungr órskurð, segir, at þenna kost vill hann taka, ef þat fylgir, at Aðalsteinn konungr lætr hann hafa Norðimbraland allt með þeim sköttum ok skyldum, er þar liggja.

Sendimenn biðja enn fresta um þrjá daga ok þess með, at Óláfr konungr sendi þá menn sína at heyra orð Aðalsteins konungs, hvárt hann vill eða eigi þenna kost, segja, at þeir hyggja, at Aðalsteinn konungr myndi láta fátt við nema, at sættin tækist. Óláfr konungr játtir því ok sendir menn sína til Aðalsteins konungs. Ríða þá sendimenn allir saman ok hitta Aðalstein konung í borg þeiri, er var næst heiðinni fyrir sunnan. Sendimenn Óláfs konungs bera upp erendi sín fyrir Aðalstein konung ok sættaboð. Aðalsteins konungs menn sögðu ok, með hverjum boðum þeir höfðu farit til Óláfs konungs, ok þat með, at þat var ráðagerð vitra manna at dvelja svá orrostu, meðan konungr kæmi eigi.

En Aðalsteinn konungr veitti skjótan órskurð um þetta mál ok sagði sendimönnum svá: “Berið þau orð mín Óláfi konungi, at ek vil gefa honum orlof til þess at fara heim til Skotlands með lið sitt, ok gjaldi hann aftr fé þat allt, er hann tók upp at röngu hér í landi. Setjum hér síðan frið í millum landa várra ok heri hvárigir á aðra. Þat skal ok fylgja, at Óláfr konungr skal gerast minn maðr ok halda Skotland af mér ok vera undirkonungr minn. Farið nú,” segir hann, “aftr ok segið honum svá búit.”

Sendimenn sneru aftr leið sína þegar um kveldit ok kómu til Óláfs konungs nær miðri nótt, vökðu þá upp konung ok sögðu honum þegar orð Aðalsteins konungs. Konungr lét þegar kalla til sín jarlana ok aðra höfðingja, lét þá sendimenn koma til ok segja upp erendislok sín ok orð Aðalsteins konungs. En er þetta var kunnigt gert fyrir liðsmönnum, þá var eitt orðtak allra, at þat myndi fyrir liggja at búast til orrostu. Sendimenn sögðu ok þat með, at Aðalsteinn hafði fjölða liðs ok hann hafði þann dag komit til borgarinnar, sem sendimenn kómu.

Þá mælti Aðils jarl: “Nú mun þat fram komit, konungr, sem ek sagða, at yðr myndi þeir reynast brögðóttir, inir ensku. Höfum vér hér setit langa stund ok beðit þess, er þeir hafa dregit sér allt lið sitt, en konungr þeira mun verit hafa hvergi nær, þá er vér kómum hér. Munu þeir nú hafa safnat liði miklu, síðan vér settumst. Nú er þat ráð mitt, konungr, at vit bræðr ríðim þegar í nótt fyrir með okkru liði. Má þat vera, at þeir óttist nú ekki at sér, er þeir hafa spurt, at konungr þeira er nær með her mikinn. Skulum vit þá veita þeim áhlaup, en er þeir verða forflótta, þá munu þeir láta lið sitt, en ódjarfari síðan í atgöngu at móti oss.”

Konungi þótti þetta ráð vel fundit. “Munum vér búa her várn, þegar er lýsir, ok fara til móts við yðr.”

Staðfestu þeir þetta ráð ok luku stefnunni.