57. kafli - Egill vegr Berg-Onund ok reisir níðstöng.

Haraldr inn hárfagri setti sonu sína til ríkis í Nór-egi, þá er hann tók at eldast, gerði Eirík konung yfirkonung sona sinna allra, ok er Haraldr hafði verit sjau tigu vetra konungr, þá seldi hann í hendr Eiríki, syni sínum, ríki. í þann tíma ól Gunnhildr son, ok jós Haraldr konungr vatni ok gaf nafn sitt ok lét þat fylgja, at hann skyldi konungr vera eftir föður sinn, ef honum endist aldr til. Haraldr konungr settist þá í kyrrsetu ok sat oftast á Rogalandi eða Hörðalandi. En þremr vetrum síðar andaðist Haraldr konungr á Rogalandi, ok var gerr haugr eftir hann við Haugasund.

En eftir andlát hans var deila mikil milli sona hans, því at Víkverjar tóku sér til konungs Óláf, en Þrændir Sigurð. Eiríkr felldi þá báða bræðr sína í Túnsbergi einum vetri eftir andlát Haralds konungs. Var þat allt á einu sumri, er Eiríkr konungr fór af Hörðalandi með her sinn austr í Vík til bardaga við bræðr sína ok áðr höfðu þeir deilt á Gulaþingi Egill ok BergÖnundr ok þessi tíðendi, er nú var sagt.

Berg-Önundr var heima at búi sínu, þá er konungr fór í leiðangr, því at honum þótti óvarligt at fara frá búi sínu, meðan Egill var eigi ór landi farinn. Þar var bróðir hans, Haddr, þá með honum.

Fróði hét maðr, frændi Eiríks konungs ok fóstrsonr hans. Hann var inn fríðasti maðr, ungr at aldri ok þó vaxinn maðr. Eiríkr konungr setti hann eftir til trausts Berg-Önundi. Sat Fróði á Álreksstöðum at búi konungs ok hafði þar sveit manna.

Rögnvaldr er nefndr sonr Eiríks konungs ok Gunnhildar. Hann var þá vetra tíu eða ellifu ok var it fríðasta mannefni. Hann var þá með Fróða, er þetta var tíðenda.

En áðr Eiríkr konungr reri þenna leiðangr, þá gerði hann Egil útlaga fyrir endilangan Nóreg ok dræpan hverjum manni. Arinbjörn var með konungi í leiðangri, en áðr hann fór heiman, þá lagði Egill skipi sínu til hafs ok helt í útver þat, er Vitar heita, út frá Alda. Þat er komit af þjóðleið. Þar váru fiskimenn, ok var þar gott at spyrja tíðendi. Þá spurði hann, at konungr hafði gert hann útlaga. Þá kvað Egill vísu:

Lögbrigðir hefr lagða,
landalfr, fyr mér sjölfum,
blekkir bræðra sökkva
brúðfang, vega langa.
Gunnhildi ák gjalda,
greypt’s hennar skap, þenna,
ungr gatk ok læ launat,
landrekstr, bili grandat.

Veðr váru vindlítil, fjallvindr um nætr, en hafgola um daga. Eitt kveld sigldu þeir Egill út á haf, en fiskimenn reru þá inn til lands, þeir er til njósnar höfðu settir verit um farar þeira Egils. Kunnu þeir þat at segja, at Egill hafði út látit ok á haf siglt ok hann var á brottu, létu þessa njósn koma til Berg-Önundar. Ok er hann vissi þessi tíðendi, hann sendi þá frá sér menn þá alla, er hann hafði áðr haft þar til varúðar. Reri hann þá inn til Álreksstaða ok bauð Fróða til sín, því at Berg-Önundr átti öl mikit heima at sín. Fróði fór með honum ok hafði með sér nökkura menn. Tóku þeir þar veizlu góða ok höfðu gleði mikla. Var þar þá allt óttalaust.

Rögnvaldr konungsson átti karfa einn. Reru sex menn á borð. Hann var steindr allr fyrir ofan sjó. Hann hafði með sér menn tíu eða tólf, þá er honum fylgðu einart. Ok er Fróði var heiman farinn, þá tók Rögnvaldr karfann, ok reru þeir út til Herðlu tólf saman. Þár var konungsbú mikit, ok réð sá maðr fyrir, er hét Skegg-Þórir. Þar hafði Rögnvaldr verit á fóstri í barnæsku. Tók Þórir feginsamliga við konungssyni. Skorti þar ok eigi drykk mikinn.

Egill sigldi út á haf um nóttina, sem fyrr var ritat, ok er morgnaði, fell veðrit ok gerði logn. Lögðu þeir þá í rétt ok létu reiða fyrir nökkurar nætr. En er hafgola kom á, sagði Egill skipurum sínum:

“Nú munum vér sigla at landi, því at ógerla veit, ef hafviðri kemr á hvasst, hvar vér nám þá landi, en heldr ófriðvænt fyrir í flestum stöðum.”

Hásetar báðu Egil fyrir ráða þeira ferð. Síðan tóku þeir til seglin ok sigldu inn til Herðluvers. Fengu þeir þar góða höfn ok tjölduðu yfir skipi sínu ok lágu þá um nóttina. Þeir höfðu á skipinu lítinn bát, ok gekk Egill þar á við þriðja mann. Reri hann þá inn um nóttina til Herðlu, sendi þar mann í eyna upp at spyrja tíðenda. Ok er sá kom ofan til skips, sagði hann, at þar á bænum var Rögnvaldr konungsson ok hans menn. “Sátu þeir þá við drykkju. Hitta ek einn af húskörlum, ok var sá ölóðr ok sagði, at hér skyldi eigi minna drekka en at Berg-Önundar, þótt Fróði væri þar á veizlu ok þeir fimm saman.”

Ekki kvað hann þar fleira manna en heimamenn nema Fróða ok hans menn.

Síðan reri Egill aftr til skips ok bað menn upp standa ok taka vápn sín. Þeir gerðu svá. Þeir lógðu út skipit um akkeri. Egill lét gæta tólf menn skips, en hann fór á eftirbátinn ok þeir átján saman, reru síðan inn eftir sundum. Þeir stilltu svá til, at þeir kómu um kveldit inn í Fenhring ok lögðu þar til leynivágs eins.

Þá mælti Egill: “Nú vil ek ganga einn upp í eyna ok njósna, hvers ek verða víss, en þér skuluð bíða mín hér.”

Egill hafði vápn sín, þau er hann var vanr at hafa, hjálm ok skjöld, gyrðr sverði, höggspjót í hendi. Síðan gekk hann upp í eyna ok fram með skógi nökkurum. Hann hafði dregit hött síðan yfir hjálm. Hann kom þar at, er sveinar nökkurir váru ok hjá þeim hjarðtíkr stórar, ok er þeir tókust at orðum, spurði hann, hvaðan þeir væri eða fyrir hví þeir væri þar ok hefði hunda svá stóra.

Þeir mæltu: “Þú munt vera allheimskr maðr. Hefir þú eigi heyrt, at hér gengr björn um eyna, inn mesti spellvirki, drepr hér bæði menn ok fénað, ok er lagt fé til höfuðs honum. Vokum vér hér hverja nótt á Aski yfir fé váru, er byrgt er í grindum, eða hví ferðu með vápnum um nætr?”

Hann segir: “Hræðumst ek björninn, ok fáir þykkir mér sem nú fari vápnlausir. Hefir björninn lengi elt mik í nótt, eða sjái hann nú, þar er hann nú í skógarnefinu. Hvárt eru allir menn í svefni á bænum?”

Sveinninn sagði, at þeir Berg-Önundr ok Fróði myndi enn drekka. “Þeir sitja nætr allar.”

“Segið þeim þá,” segir hann Egill, “hvar björninn er, en ek verð at skynda heim.”

Hann gekk þá brott, en sveinninn hljóp heim til bæjarins ok til stofunnar, er þeir drukku í. Var þá svá komit, at allir menn váru sofa farnir nema þeir þrír, Önundr ok Fróði ok Haddr. Sveinninn segir, hvar björninn var. Þeir tóku vápn sín, er þar hengu hjá þeim, ok hljópu þegar út ok upp til skógar. Þar gengu fram skógarnef af mörkinni ok runnar í sumum stöðum. Sveinninn segir þeim, hvar björninn hafði verit í runninum. Þá sá þeir, at limarnar hrærðust, þóttust þá skilja, at björninn myndi þar vera. Þá mælti Berg-Önundr, at þeir Haddr ok Fróði skyldi fram renna milli ok meginmerkrinnar ok gæta, at björninn næði eigi skóginum.

Berg-Önundr rann fram at runninum. Hann hafði hjálm ok skjöld, gyrðr sverði, en kesju í hendi. Egill var þar fyrir í runninum, en engi björn, ok er hann sá, hvar Berg-Önundr var, þá brá hann sverðinu, en þar var hönk á meðalkaflanum, ok dró hann hana á hönd sér ok lét þar hanga. Hann tók í hönd sér kesjuna ok rann þá fram í mót Berg-Önundi, ok er Berg-Önundr sá þat, þá gæddi hann rásina ok skaut skildinum fyrir sik, ok áðr þeir mættust, þá skaut hvárr kesju at öðrum. Egill laust skildinum við kesjunni ok bar hallan, svá at reist ór skildinum ok flaug í völlinn, en Egils spjót kom á miðjan skjöldinn ok gekk í gegnum langt upp á fjöðrina, ok varð fast spjótit í skildinum. Varð Önundi þungbærr skjöldrinn. Egill greip þá skjótt meðalkafla sverðsins. Önundr tók þá ok at bregða sínu sverði, ok er eigi var brugðit til hálfs, þá lagði Egill í gegnum hann með sínu sverði. Önundr rataði við lagit, en Egill kippði at sér sverðinu hart ok hjó til Önundar ok af nær höfuðit. Síðan tók Egill kesjuna ór skildinum.

Þeir Haddr ok Fróði sá fall Berg-Önundar ok runnu þangat til. Egill snerist í móti þeim. Hann skaut kesjunni at Fróða ok í gegnum skjöld hans ok í brjóstit, svá at yddi um bakit. Fell hann þegar á bak aftr dauðr. Egill tók þá sverðit ok snerist í mót Haddi, ok skiptust þeir fám höggum við, áðr Haddr fell.

Þá kómu sveinarnir at, ok mælti Egill við þá: “Gætið hér til Önundar, húsbónda yðvars, ok þeira félaga, at eigi slíti dýr eða fuglar hræ þeira.”

Egill gekk þá leið sína ok eigi langt, áðr félagar hans kómu í mót honum ellifu, en sex gættu skips. Þeir spurðu, hvat hann hefði sýslat. Hann kvað þá:

Sátum lyngs til lengi
ljósheims börvi þeima,
meir varðak fé forðum,
fjarðölna hlut skarðan,
áðr Berg-Önund benjum
bensæfðan létk venjask,
Bors niðjar feltk beðju
blóði, Hadd ok Fróða.

Þá mælti Egill: “Vér skulum nú snúa aftr til bæjarins ok fara hermannliga, drepa menn þá alla, er vér nám, en taka fé allt, þat er vér megum með komast.”

Þeir fara til bæjarins ok hlaupa þar inn í hús ok drepa menn fimmtán eða sextán. Sumir kómust undan af hlaupi. Þeir ræntu þar öllu fé, en spilltu því, er þeir máttu eigi með fara. Þeir ráku búft til strandar ok hjuggu, báru á bátinn, sem hann tók við, fóru síðan leið sína ok reru út um eyjasund.

Egill var nú allreiðr, svá at þá mátti ekki við hann mæla. Sat hann við stýri á bátinum.

Ok er þeir sóttu út á fjörðinn til Herðlu, þá reru útan í móti þeim Rögnvaldr konungsson ok þeir þrettán saman á karfanum þeim inum steinda. Þeir höfðu þá spurt, at skip Egils lá í Herðluveri. Ætluðu þeir at gera Önundi njósn um ferðir Egils. Ok er Egill sá skipit, þá kenndi hann þegar. Hann stýrði sem beinst á þá, ok er skipin renndust at, þá kom barð skútunnar á kinnung karfans. Hallaði honum svá, at sjór fell inn á annat borð ok fylldi skipit. Egill hljóp þá upp á ok greip kesjuna, hét á menn sína, at þeir skyldi engan láta með lífi á brott komast, þann er á karfanum var. Þat var þá hægt, því at þar var þá engi vörn. Váru allir þeir á kafi drepnir, en engi komst undan. Létust þeir þar þrettán, Rögnvaldr ok förunautar hans. Þeir Egill reru þá inn til eyjarinnar Herðlu. Þá kvað Egill:

Börðumk vér, né virðak,
vígleiftr sonar, heiftir,
Blóðöxar rauðk blóði
böðmilds ok Gunnhildar.
Þar fellu nú þollar
þrettán lagar mána,
stendr af styrjar skyndi
starf, á einum karfa.

Ok er þeir Egill kómu til Herðlu, þá runnu þeir þegar upp til bæjar með alvæpni. En er þat sá Þórir ok hans heimamenn, þá runnu þeir þegar af bænum ok forðuðu sér allir, þeir er ganga máttu, karlar ok konur. Þeir Egill ræntu þar öllu fé, því er þeir máttu höndum á koma, fóru síðan út til skips. Var þá ok eigi langt at bíða, at byrr rann á af landi. Búast þeir til at sigla, ok er þeir váru seglbúnir, gekk Egill upp í eyna. Hann tók í hönd sér heslistöng ok gekk á bergsnös nökkura, þá er vissi til lands inn. Þá tók hann hrosshöfuð ok setti upp á stöngina.

Síðan veitti hann formála ok mælti svá: “Hér set ek upp níðstöng, ok sný ek þessu níði á hönd Eiríki konungi ok Gunnhildi dróttningu,” - hann sneri hrosshöfðinu inn á land, - “sný ek þessu níði á landvættir þær, er land þetta byggva, svá at allar fari þær villar vega, engi hendi né hitti sitt inni, fyrr en þær reka Eirík konung ok Gunnhildi ór landi.”

Síðan skýtr hann stönginni niðr í bjargrifu ok lét þar standa. Hann sneri ok höfðinu inn á land, en hann reist rúnar á stöngina, ok segja þær formála þenna allan.

Eftir þat gekk Egill á skip. Tóku þeir til segls ok sigldu á haf út. Tók þá byrrinn at vaxa, ok gerði veðr hvasst ok hagstætt. Gekk þá skipit mikit. Þá kvað Egill:

Þél höggr stórt fyr stáli
stafnkvígs á veg jafnan
út með éla meitli
andærr jötunn vandar,
en svalbúinn selju
sverfr eirar vanr þeiri
Gestils ölft með gustum
gandr of stál fyr brandi.

Síðan sigldu þeir í haf, ok greiddist vel ferð þeira, ok kómu af hafi í Borgarfjörð. Helt hann skipi sínu þar til hafnar, ok báru föt sín á land. Fór þá Egill heim til Borgar, en skiparar hans vistuðust. Skalla-Grímr gerðist þá gamall ok hrumr af elli. Tók Egill þá til fjárforráða ok búsvarðveizlu.