65. kafli - Egill drap Atla inn skamma.

Egill gerði ferð sína suðr á Hörðaland. Hann hafði til þeirar ferðar róðrarferju ok þar á þrjá tigu manna. Þeir koma einn dag í Fenhring á Ask. Gekk Egill þar til með tuttugu menn, en tíu gættu skips. Atli inn skammi var þar fyrir með nökkura menn. Egill lét hann út kalla ok segja, at Egill Skalla-Grímsson átti erendi við hann. Atli tók vápn sín ok allir þeir menn, er þar váru vígir fyrir, ok gengu út síðan.

Egill mælti: “Svá er mér sagt, Atli, at þú munir hafa at varðveita fé þat, er ek á at réttu ok Ásgerðr, kona mín. Muntu heyrt hafa þar fyrr um rætt, at ek kallaða mér arf Bjarnar hölðs, er Berg-Önundr, bróðir þinn, helt fyrir mér. Em ek nú kominn at vitja fjár þess, landa ok lausaaura, ok krefja þik, at þú látir laust ok greiðir mér í hendr.”

Atli segir: “Lengi höfum vér þat heyrt, Egill, at þú sér ójafnaðarmaðr, en nú mun ek at raun um koma, ef þú ætlar at kalla til þess fjár í hendr mér, er Eiríkr konungr dæmði Önundi, bróður mínum. Átti Eiríkr konungr þá at ráða boði ok banni hér í landi. Hugða ek nú, Egill, at þú myndir fyrir því hér kominn at bjóða mér gjöld fyrir bræðr mína, er þú tókt af lífi, ok þú mundir bæta vilja rán þat, er þú ræntir hér á Aski. Mynda ek þá veita svör þessu máli, ef þú flyttir þetta erendi fram, en hér kann ek engu svara.”

“Þat vil ek,” segir Egill, “bjóða þér, sem ek bauð Önundi, at Gulaþingslög skipi um mál okkur. Tel ek bræðr þína hafa fallit ógilda á sjálfra sinna verkum, því at þeir höfðu áðr rænt mik lögum ok landsrétti ok tekit fé mitt at herfangi. Hefi ek til þessa konungsleyfi at leita laga við þik um þetta mál. Vil ek stefna þér til Gulaþings ok hafa þar lagaórskurð um þetta mál.”

“Koma mun ek,” segir Atli, “til Gulaþings, ok megum vit þar ræða um þessi mál.”

Síðan fór Egill í brott með föruneyti sitt. Fór hann þá norðr í Sogn ok inn á Aurland til Þórðar ok dvalðist þar til Gulaþings.

Ok er menn kómu til þings, þá kom Egill þar. Atli inn skammi var ok þar kominn. Tóku þeir þá at tala sín mál ok fluttu fram fyrir þeim mönnum, er um skyldu dæma. Flutti Egill fram fjárheimtu, en Atli bauð lögvörn í mót, tylftareiða, at hann hefði ekki fé þat at varðveita, er Egill ætti.

Ok er Atli gekk at dómum með eiðalið sitt, þá gekk Egill mót honum ok segir, at eigi vill hann eiða hans taka fyrir fé sitt. “Vil ek bjóða þér önnur lög, þau, at vit gangim á hólm hér á þinginu, ok hafi sá fé þetta, er sigr fær.”

Þat váru ok lög, er Egill mælti, ok forn siðvenja, at hverjum manni var rétt at skora á annan til hólmgöngu, hvárt er hann skyldi verja sakar fyrir sik eða sækja.

Atli sagði, at hann myndi eigi synja at ganga á hólm við Egil, - “því at þú mælir þat, er ek ætta at mæla, því at ærinna harma á ek at hefna á þér. Þú hefir at jörðu lagt bræðr mína tvá, ok er mér mikilla muna vant, at ek halda réttu máli, ef ek skal heldr láta lausar eignir mínar aflaga fyrir þér en berjast við þik, er þú býðr mér þat.”

Síðan taka þeir Atli ok Egill höndum saman ok festa þat með sér, at þeir skulu á hólm ganga ok sá, er sigr fær, skal eiga jarðir þær, er þeir deildu áðr um.

Eftir þat búast þeir til hólmgöngu. Gekk Egill fram ok hafði hjálm á höfði ok skjöld fyrir sér ok kesju í hendi, en sverðit Dragvandil festi hann við hægri hönd sér. Þat var siðr hólmgöngumanna at þurfa ekki at bregða sverði sínu á hólmi, láta heldr sverðit hendi fylgja, svá at þegar væri sverðit tiltækt, er hann vildi. Atli hafði inn sama búnað sem Egill. Hann var vanr hólmgöngum. Hann var sterkr maðr ok inn mesti fullhugi.

Þar var leiddr fram graðungr mikill ok gamall. Var þat kallat blótnaut. Þat skyldi sá höggva, er sigr hefði. Var þat stundum eitt naut, stundum lét sitt hvárr fram leiða, sá er á hólm gekk.

Ok er þeir váru búnir til hólmgöngu, þá hlaupast þeir at ok skutu fyrst spjótum, ok festi hvártki spjótit í skildi, námu bæði í jörðu staðar. Síðan taka þeir báðir til sverða sinna, gengust þá at fast ok hjuggust til. Gekk Atli ekki á hæl. Þeir hjuggu títt ok hart, ok ónýttust skjótt skildirnir. Ok er skjöldr Atla var mjök ónýttr, þá kastaði hann honum, tók þá sverðit tveim höndum ok hjó sem tíðast. Egill hjó til hans á öxlina, ok beit ekki sverðit. Hann hjó annat ok it þriðja. Var honum þá hægt at leita höggstaðar á Atla, at hann hafði enga hlíf. Egill reiddi sverðit af öllu afli, en ekki beit, hvar sem hann hjó til.

Sér þá Egill, at eigi mun hlýða svá búit, því at skjöldr hans gerðist þá ónýtr. Þá lét Egill laust sverðit ok skjöldinn ok hljóp at Atla ok greip hann höndum. Kenndi þá aflsmunar, ok fell Atli á bak aftr, en Egill greyfðist at niðr ok beit í sundr í honum barkann. Lét Atli þar líf sitt. Egill hljóp upp skjótt ok þar til, er blótnautit stóð, greip annarri hendi í granarnar, en annarri í hornit ok snaraði svá, at fætr vissu upp, en í sundr hálsbeinit. Síðan gekk Egill þar til, er stóð föruneyti hans. Þá kvað Egill:

Beitat nú, sás brugðum,
blár Dragvandill randir,
af þvít eggjar deyfði
Atli framm enn skammi.
Neyttak afls við ýti
örmálgastan hjörva.
Jaxlbróður létk eyða,
ek bar af sauði, nauðum.

Síðan eignaðist Egill jarðir þær allar, er hann hafði til deilt ok hann kallaði, at Ásgerðr, kona hans, hefði átt at taka eftir föður sinn. Ekki er getit, at þá yrði fleira til tíðenda á því þingi. Egill fór þá fyrst inn í Sogn ok skipaði jarðir þær, er hann hafði þá fengit at eiginorði. Dvalðist hann þar mjök lengi um várit. Síðan fór hann með föruneyti sitt austr í Vík. Fór hann þá á fund Þorsteins ok var þar um hríð.