5 Sesja referatowa 1

5.1 Wiara w rosyjką dezinformację, prawicowy oraz lewicowy autorytaryzm oraz postawy wobec Ukrainców

Bartłomiej Nowak1

1Uniwersytet Humanistycznospołeczny SWPS; Uniwestytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

Abstrakt

Dezinformacja to misinformacja - czyli nieprawdziwa informacja (Ecker i in., 2022) która jest celowo rozpowszechniania (Ecker i in., 2022). Rosyjska inwazja na Ukrainę była poprzedzona długą wojną propagandową, podczas której rozpowszechnianie dezinformację na temat Ukrainy, czy też Rosyjskich celów przyszłej inwazji (Khaldarova & Pantii 2016). Sama inwazja spowodowała zintensyfikowanie działania rosyjskiej maszyny propagandowej.

Założono że zgodnie z dotychczasowymi badaniami na temat skutków dezinformacji, będzie miała ona istotny wpływ na kształtowanie postaw, w tym wypadku postaw wobec Ukraińców oraz Ukrainy. Ponadto, zgodnie z wcześniejszymi badaniami (Ecker i in., 2022) założono że lewicowy i prawicowy autorytaryzm będzie związany z większą wiarą dezinformację, oraz bardziej negatywnymi postawami wobec Ukraińców.

Badanie zostało przeprowadzone na generalnej próbie 759 polaków. Do pomiaru wiary w rosyjską dezinformacje została stworzona skala, na podstawie empirycznej analizy rosyjskiej dezinformacji (Bodnar i in., 2022). Postawy wobec Ukraińców zostały zmierzone za pomocą miar stworzonych na potrzeby badania. Do badania wykorzystano również skrócony kwestionariusz prawicowego autorytaryzmu (Rattazi i in., 2007) oraz lewicowego autorytaryzmu (Costello i in., 2022)

Hipotezy zostały potwierdzone przez wyniki, co podkreśla rolę rosyjskiej dezinformacji w kształtowaniu postaw anty-Ukraińskich oraz tworzenia poparcia dla rosyjskiej inwazji poza granicami rosji. Ponadto, podczas gdy oba autorytaryzmy łączyły się z wiarą w rosyjską dezinformację, to różniły się one wpływem na postawy wobec Ukraińców. Podczas gdy prawicowy autorytaryzm jednoznacznie negatywnie wpływał na postawy wobec Ukraińców, relacja ta była bardziej skomplikowanaw przypadku lewicowego autorytaryzmu którego relacja była różna w różnych podskalach.

Słowa kluczowe: Dezinformacja, Postawy wobec Ukraińców, Prawicowy Autorytaryzm, Lewicowy Autorytaryzm

Literatura

  1. Bodnar, J., Goodson, K., Schafer, B. (2022, February 20). How is Russia Covering the Crisis in Ukraine? Alliance For Securing Democracy. https://securingdemocracy.gmfus.org/russia-propaganda-disinformation-ukraine/

  2. Costello, T. H., Bowes, S. M., Stevens, S. T., Waldman, I. D., Tasimi, A., & Lilienfeld, S. O. (2022). Clarifying the structure and nature of left-wing authoritarianism. Journal of personality and social psychology, 122(1), 135.

  3. Ecker, U. K., Lewandowsky, S., Cook, J., Schmid, P., Fazio, L. K., Brashier, N., … & Amazeen, M. A. (2022). The psychological drivers of misinformation belief and its resistance to correction. Nature Reviews Psychology, 1(1), 13-29.

  4. Khaldarova, I., & Pantti, M. (2016). Fake news: The narrative battle over the Ukrainian conflict. Journalism practice, 10(7), 891-901.

  5. Rattazzi, A. M. M., Bobbio, A., & Canova, L. (2007). A short version of the Right-Wing Authoritarianism (RWA) Scale. Personality and Individual Differences, 43(5), 1223-1234.

5.2 Konspiracyjne i magiczne przekonania o COVID-19: Perspektywa międzykulturowa

Paweł Brzóska1

1Uniwersytet Humanistycznospołeczny SWPS; Uniwestytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

Abstrakt

Infodemia, czyli pandemia nieprawdziwych informacji na temat COVID-19, obiegła świat razem z rzeczywistą pandemią COVID-19 – wywołując liczne negatywne konsekwencje (Čavojová i in., 2020). Pandemia jak i infodemia rozlały się po całym świecie stosunkowo równomiernie, docierając do prawie wszystkich społeczeństw na świecie (Cinelli i in., 2020). Pomimo katastrofalnych konsekwencji, sytuacja ta stworzyła unikalną okazję do zbadania podatności na epistemicznie podejrzane przekonania – tj. konspiracyjne, magiczne i pseudonaukowe (Lobato i in., 2014) – z uwzględnieniem różnic między krajami i kulturami. Epistemicznie podejrzane przekonania do tej pory były bardziej lokalne, obejmując zasięgiem pojedyncze kraje czy kultury, natomiast przekonanie o tym, że żaden koronawirus nie istnieje obiegło cały świat. Pojawia się więc pytanie – czy, i jak kultura może wpływać na podatność na epistemicznie podejrzane przekonania dotyczące COVID-19.

Zagadnienie to podjęto wykorzystując próbę z 50 krajów (N = 13,579) i uwzględniając magiczne i konspiracyjne przekonania na temat COVID-19, zmienne demograficzne, cynizm, oraz strach przed COVID-19. Analiza wykazała, że dwuczynnikowy model epistemicznie podejrzanych przekonań o COVID-19 odtwarza się na całym świecie i jest równoważny między krajami na poziomie metrycznym. Nie wykryto żadnych systematycznych związków między przekonaniami na temat COVID-19 a zmiennymi demograficznymi. Cynizm i strach przed COVID-19 wiązał się pozytywnie z magicznymi i konspiracyjnymi przekonaniami o COVID-19. W każdym przypadku jednak wykryto duże różnice między badanymi krajami. Dlatego też wyniki te przeanalizowano z perspektywy różnych wymiarów różnicujących kultury – np. wartości kulturowych Schwartza, aksjomatów społecznych, 9 wymiarów GLOBE, oraz wartości w modelu Ingleharta–Welzela (Boski, 2010).

Literatura

  1. Boski, P. (2010). Kulturowe ramy zachowań społecznych: podręcznik psychologii międzykulturowej. Wydawnictwo Naukowe PWN.

  2. Čavojová, V., Šrol, J., & Ballová Mikušková, E. (2020). How scientific reasoning correlates with health-related beliefs and behaviors during the COVID-19 pandemic?. Journal of Health Psychology, 1359105320962266.

  3. Cinelli, M., Quattrociocchi, W., Galeazzi, A., Valensise, C. M., Brugnoli, E., Schmidt, A. L., … & Scala, A. (2020). The covid-19 social media infodemic. Scientific Reports, 10(1), 1-10.

  4. Lobato, E., Mendoza, J., Sims, V., & Chin, M. (2014). Examining the relationship between conspiracy theories, paranormal beliefs, and pseudoscience acceptance among a university population. Applied Cognitive Psychology, 28, 617-625.

5.3 Jak skutecznie uodparniać na dezinformację? Wpływ inokulacji na uleganie dezinformacji w zależności od wiarygodności źródła

Mikołaj Buczel1, Paulina D. Szyszka1, Adam Siwiak1, Malwina Szpitalak1, Romuald Polczyk1

1Uniwersytet Jagielloński

Abstrakt

Efekt przedłużonego wpływu dezinformacji (continued influence effect; CIE) polega na wykorzystywaniu w rozumowaniu pewnych informacji mimo że zostały one skorygowane lub wycofane. Z perspektywy praktycznej istotna jest kwestia technik przeciwdziałania wpływom dezinformacji. Jedną z takich technik jest inokulacja, polegająca na „zaszczepieniu” przeciwko wpływowi społecznemu na wzór medycznych szczepień, dzięki czemu osoba uczy się ochrony przed perswazją. W ostatnich latach z sukcesem stosowano inokulację w przeciwdziałaniu różnym rodzajom dezinformacji. W niniejszym referacie chcemy przedstawić wyniki badania dotyczącego inokulacji przeciwko dezinformacji neutralnej, bez związków z realnymi wydarzeniami, oraz jak efekt ten może być moderowany przez wiarygodność źródeł korekt. Wyniki pokazały, że wiarygodność źródeł korekt nie miała wpływu na ich przetwarzanie, gdy do inokulacji nie dochodziło, jednak wśród osób zaszczepionych doszło do znaczącej redukcji polegania na dezinformacji, jednak tylko jeśli jej korekta pochodziła z wysoce wiarygodnego źródła. W warunku wysokiej wiarygodności źródła korekty doszło również do znaczącego zwiększenia wiary w wycofanie, a także do zmniejszenia wiary w dezinformację. Wbrew poprzednim doniesieniom okazało się również, że to wiara w dezinformację, a nie w wycofanie jest predyktorem polegania na dezinformacji, a także że skuteczność inokulacji jest niższa wśród osób podatnych na wiarę w teorie spiskowe. Otrzymane wyniki wskazują na ograniczenia skuteczności inokulacji w przeciwdziałaniu dezinformacji oraz sugerują, że
w interwencjach inokulacyjnych należy podkreślać wiarygodność źródeł korekt.

Literatura

  1. Banas, J. A. i Miller, G. (2013). Inducing resistance to conspiracy theory propaganda: Testing inoculation and metainoculation strategies. Human Communication Research, 39(2), 184-207.

  2. Buczel, M., Szyszka, P. D., Siwiak, A., Szpitalak, M. i Polczyk, R. (w recenzji). Vaccination against misinformation: The inoculation.

5.4 Związek między zaspokajaniem fundamentalnych potrzeb a relacjami parasocjalnymi w trakcie pandemii COVID-19

Klara Howaniec1

1Uniwersytet Humanistycznospołeczny SWPS

Abstrakt

Pandemia COVID-19 i związana z nią izolacja społeczna spowodowała wiele efektów psychologicznych w społeczeństwie. W tym okresie wiele uczelni i miejsc pracy przeszło na tryb zdalny, ograniczając kontakt osobisty. Badania sugerują, że w 2020 roku izolacja społeczna, będąca częścią kwarantanny, mogła spowodować wzrost lęku, nastrojów depresyjnych, stresu i nudy (Razai i in., 2020). Zaobserwowany został również wzrost samotności, szczególnie w grupie wiekowej od osiemnastego, do dwudziestego czwartego roku życia (Groarke i in., 2020). Prowadzić to może do tworzenia i pielęgnowania relacji parasocjalnych z osobowościami medialnymi, ponieważ stają się lepszą alternatywą dla relacji rzeczywistych, ograniczonych przez izolację społeczną. Teoria autodeterminacji (SDT) zakłada, że ludzie mają fundamentalne potrzeby, które są wewnętrznie motywowane, aby je spełnić (Ryan i Deci, 2017). Istnieje duże prawdopodobieństwo, że sytuacja w trakcie pandemii mogła przeszkodzić w spełnianiu owych potrzeb, tworząc motywację do poszukiwania alternatywnych metod zaspokajania, na przykład za pomocą relacji parasocjalnych. Relacje parasocjalne rozumiane są jako zjawisko tworzenia się więzi między publicznością a osobowością medialną (Horton i Wohl, 1956). Relacja ta jest w pełni jednostronna, ponieważ dana osobowość medialna nie wchodzi w bezpośrednią interakcję z jednostkami z publiczności. Telewizja oraz media strumieniowe, takie jak telewizja strumieniowa, wspierają tworzenie interakcji parasocjalnych, ponieważ ich widzowie są często w ciągłym kontakcie z daną osobowością (Nordlung, 1978). W celu sprawdzenia hipotezy wykonano przegląd literatury, biorąc w nim pod uwagę badania wykonywane przed i w trakcie pandemii COVID-19 oraz w różnych grupach wiekowych. Analiza wykazała, że relacje parasocjalne mogą stać się sposobem zaspokajania potrzeb, które w danej sytuacji nie mogą być zaspokojone w żaden inny sposób. Potrzeby te są zależne od indywidualnej sytuacji jednostki. Przegląd ten ma podkreślić znaczenie relacji parasocjalnych w rozumieniu reakcji społeczeństwa na izolację społeczną i potrzebę dalszego badania tego zjawiska.

Słowa kluczowe: osobowości medialne, COVID-19, relacje parasocjalne, teoria autodeterminacji

Literatura

  1. Groarke, J., Berry, E., Graham-Wisener, L., McKenna-Plumley, P., McGlinchey, E., Armour, C. (2020). Loneliness in the UK during the COVID-19 pandemic: Cross-sectional results from the COVID-19 Psychological Wellbeing Study. PLOS ONE, 15(9), e0239698. doi: 10.1371/journal.pone.0239698

  2. Horton, D., Wohl, R. R. (1956). Mass communication and para-social interaction; observations on intimacy at a distance. Psychiatry, 19(3), 215–229.

  3. Nordlund, J. E. (1978). Media interaction. Communication Research, 5(2), 150-175.

  4. Razai, M., Oakeshott, P., Kankam, H., Galea, S., Stokes-Lampard, H. (2020). Mitigating the psychological effects of social isolation during the covid-19 pandemic. BMJ 2020; 369 :m1904.

  5. Ryan, R. M., Deci, E. L. (2017). Self-determination theory: Basic psychological needs in motivation, development, and wellness. Guilford Press Publications.

5.5 Obraz polskiej psychiatrii dzieci i młodzieży w komunikatach medialnych 2017-2020 a potencjalny wpływ na gotowość do poszukiwania pomocy przez odbiorcę. Wnioski z badań wstępnych

Anna Hoss1

1Uniwersytet Warszawski

Abstrakt

Psychiatrię uważa się za najbardziej stygmatyzowaną dziedzinę medycyny (Sartorius, 2010). Mimo, że społeczne postawy wobec psychiatrii, psychiatrów i pacjentów psychiatrycznych ulegają systematycznej poprawie, to nadal są w znacznym stopniu negatywne (Angermeyer, 2017). Liczne badania (np. Sartorius, 2010; Hopson, 2014; Wahl, 2018) wskazują na istnienie związków między takimi nastawieniami, a ekspozycją na przekazy medialne dewaluujące tę dyscyplinę, oraz na powszechność traktowania tychże przekazów za główne źródło wiedzy o zdrowiu psychicznym. Poziom stygmatyzacji psychiatrii jest jednym z czynników, które wpływają negatywnie na gotowość do poszukiwania specjalistycznej pomocy w razie wystąpienia symptomów zaburzeń psychicznych. Ma to szczególne znaczenie w przypadku pacjentów dziecięcych, u których uzyskanie profesjonalnej opieki jest zależne przede wszystkim od postaw i przekonań opiekunów. W kontekście polskim, na ostateczną skuteczność dostarczenia opieki w znacznym stopniu wpływają czynniki strukturalne, takie jak brak infrastruktury czy personelu. W ciągu ostatnich kilku lat tak zwany „kryzys polskiej psychiatrii dzieci i młodzieży” stał się tematem intensywnie eksploatowanym w przekazach medialnych.

W referacie przedstawione zostaną przedstawione wyniki badania jakościowego, którego celem była analiza przekazu medialnego skierowana na rozpoznanie obrazu polskiej opieki zdrowia psychicznego.

Bazę danych zbudowano poprzez przegląd systematyczny artykułów internetowych, kwalifikując 132 teksty. Teksty poddano wielokrotnemu czytaniu, korzystając z metody analizy tematycznej (Braun, Clarke 2006) w modelu indukcyjnym oraz listy szczegółowych pytań badawczych, postawionych na podstawie wniosków z przeglądu literatury przedmiotu.

Współczesne metody leczenia psychiatrycznego prezentowano jako wysoce skuteczne. Eksperci przekonywali o efektywności dobrze dopasowanych interwencji, realizowanych w adekwatnych warunkach przez uprawnione podmioty. W wypowiedziach o charakterze psychoedukacyjnym edukowano na temat pierwszych symptomów oraz pożądanych reakcjach ze strony rodziców, podkreślając rolę wczesnej interwencji. Poszukiwanie pomocy psychiatrycznej w przypadku choroby dziecka było pośrednio pokazywane jako aktywność obarczona wysokim ryzykiem niepowodzenia. Akcentowano znaczenie pomocy psychologicznej jako leczenia pierwszego wyboru zaznaczając, że większość pacjentów dziecięcych nie wymaga farmakoterapii ani hospitalizacji. Podnoszono kwestię niewydolnej opieki rodzicielskiej, zwłaszcza niechęci do zaangażowania w długoterminową terapię rodzinną oraz skłonności rodziców do postaw instrumentalizujących opiekę psychiatryczną, jako mającą szybko „naprawić” dziecko. Infrastruktura została pokazana jako nieadekwatna do potrzeb populacji pod kątem jakościowym i ilościowym, dostosowana do doraźnych interwencji w wariancie azylowym, przede wszystkim sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia, ufundowana na redukcjonistycznym modelu biomedycznym. Wskazywano na brak zaplecza pozwalającego praktykowanie leczenia opartego na współczesnym, bio-psycho-społecznym rozumieniu zdrowia i zaburzeń psychicznych. Lekarzy psychiatrów pokazywano jako pracujących w skrajnie obciążających warunkach, źle opłacanych, porównujących się do lekarzy innych specjalności, heroicznych, zaangażowanych. Żaden z artykułów nie spełniał kryteriów WHO dot. komunikowania nt. samobójstw. W artykułach zwykle nie proponowano alternatywnych metod szukania pomocy i nie publikowano numerów telefonów zaufania, ani innych form wsparcia czytelnika. Wnioski z analizy dyskursu medialnego mogą stanowić cenny kontekst dla wszystkich specjalistów zdrowia psychicznego, pomagając w zrozumieniu, na jakie treści może być eksponowany potencjalny pacjent i stawianiu pytań o konsekwencje takiego stanu rzeczy dla własnej praktyki klinicznej. Wyniki niniejszego badania wstępnego posłużyły do zaprojektowania szerszego projektu badawczego, który stanowić będzie część rozprawy doktorskiej.