11 Sesja posterowa

11.1 Aktywizacja stereotypów dotyczących języka angielskiego a postrzeganie polsko- i angielsko- języcznych tekstów naukowych wśród społeczności akademickiej

Klaudia Tomczak1, Lilianna Jarmakowska-Kostrzanowska1

1Uniwersytet Mikołaja Kopernika

Abstrakt

Język angielski zdominował nie tylko kulturę europejską, ale również środowisko naukowe (Guardiano i in., 2007). Częstym zjawiskiem w świecie nauki jest efekt tendencyjności wieży Babel (efekt ten oznacza, że teksty naukowe z istotnymi statystycznie wynikami są wydawane w języku angielskim, a publikacje z negatywnymi rezultatami badań w językach narodowych; Grégoire i in., 1995). Wielu badaczy uznaje dużą ilość anglojęzycznych publikacji w naukowym dorobku jako sposób na podniesienie swojej wartości jako naukowcy na arenie międzynarodowej (Huttner-Koros, Perera, 2016). Celem przeprowadzonego eksperymentu było zweryfikowanie hipotezy, że aktywizacja stereotypu o wyższości języka angielskiego nad innymi językami narodowymi spowoduje wyższą ocenę walorów naukowych oraz lepszą pamięć treści anglojęzycznego artykułu naukowego, a także wywoła przeświadczenie, że wyniki publikacji w języku angielskim są istotne statystycznie oraz zgodne z hipotezami badaczy w przeciwieństwie do polskojęzycznego tekstu.

Osoby ze środowiska akademickiego (N = 320) losowo przydzielono do czterech warunków eksperymentalnych: aktywizacja stereotypu o wyższości języka angielskiego nad innymi językami narodowymi oraz anglojęzyczny artykuł naukowy; brak aktywizacji stereotypu oraz anglojęzyczny tekst; aktywizacja stereotypu oraz polskojęzyczny tekst; brak aktywizacji stereotypu oraz polskojęzyczny tekst. Na początku badania, w celu indukcji stereotypu, osoby badane wybierały cechy języka angielskiego, które uczyniły go uniwersalnym językiem komunikacji (np., ,,Wymowa angielskich słów jest prosta”). Osoby badane, u których nie aktywizowano stereotypu rozwiązywały równanie matematyczne. Następnie badani mieli za zadanie przeczytać fragment wstępu teoretycznego artykułu naukowego, by w dalszej kolejności odpowiedzieć na sześć pytań odnośnie zapamiętanych szczegółów tekstu, ocenić dziesięć stwierdzeń na temat walorów naukowych oraz udzielić odpowiedzi na pytania o ich opinie czy w dalszej części artykułu naukowego istnieją wyniki istotne statystycznie oraz zgodne z hipotezami badaczy.

Wyniki eksperymentu okazały się być nieistotne statystycznie, wielkości efektu były bliskie zero. Uzyskano natomiast dodatkowe, interesujące wyniki. Język publikacji wpłynął na ocenę wstępu teoretycznego artykułu naukowego – anglojęzyczny tekst uzyskał wyższą ocenę walorów naukowych (M = 2,94) aniżeli tekst w języku polskim (M = 2,81). Ponadto większość osób badanych w każdej grupie eksperymentalnej uważało, że zarówno anglojęzyczny jak i polskojęzyczny wstęp teoretyczny artykułu naukowego zawiera wyniki istotne statystycznie oraz zgodne z hipotezami badaczy. Prawdopodobnie badani założyli, że skoro tekst naukowy (fragment jego wstępu teoretycznego czytali) został opublikowany, to już powinien zawierać wyniki istotne statystycznie oraz zgodne z hipotezami badaczy. Zatem badanie potwierdziło istnienie efektu tendencyjności wieży Babel oraz tendencyjności w publikowaniu, które mają negatywne konsekwencje dla nauki. Przypisywanie większej wartości anglojęzycznym tekstom naukowym jedynie ze względu na język tych publikacji może doprowadzić do ograniczenia rozpowszechnienia istotnych, ale opublikowanych winnych językach badań naukowych.

Literatura

  1. Grégoire, G., Derderian, F., & Le Lorier, J. (1995). Selecting the language of the publications included in a meta-analysis: is there a Tower of Babel bias? Journal of clinical epidemiology, 48(1), 159–163. https://doi.org/10.1016/0895-4356(94)00098-b

  2. Guardiano, C., Favilla, E. M., & Calaresu, E. (2007). Stereotypes about English as the language of science. AILA Review, 20(1), 28-52. https://doi.org/10.1075/aila.20.05gua

  3. Huttner-Koros, A., & Perera, S. (2016). Communicating science in English: a preliminary exploration into the professional self-perceptions of Australian scientists from language backgrounds other than English. JCOM, 15(6), 1-20. https://doi.org/10.22323/2.15060203

11.2 Czynniki związane z podwyższeniem oraz obniżeniem lęku przed współzawodnictwem w zawodach sportowych

Karolina Nowak1

1Uniwersytet Jagielloński

Abstrakt

Lęk przed współzawodnictwem skonceptualizowany przez Martensa, Vealey i Burtona (1990). jest opisywany w kategoriach lęku jako stanu – reakcji na sytuację współzawodnictwa – oraz lęku jako cechy – sposobie spostrzegania sytuacji współzawodnictwa jako zagrożenia (Spielberger, 1966). Wiąże się on z napięciem oraz aktywacją w obrębie autonomicznego układu nerwowego (Martens i in., 1990). Dostrzeżenie tego zjawiska wśród sportowców skłoniło badaczy do postawienia ważnego pytania: Z czym wiąże się podwyższony bądź obniżony poziom lęku przed współzawodnictwem? Niniejsza praca stanowi próbę syntezy wniosków z tego zakresu.

Przedstawione badania mają charakter kwestionariuszowy. W każdym z nich miał miejsce pomiar lęku przed współzawodnictwem z wykorzystaniem narzędzi stworzonych w oparciu o koncepcję Martensa i współpracowników (1990) - SCAT (Sport Competition Anxiety Test) (Martens, 1977), CSAI-2R (The Revised Competitive State Anxiety Inventory – 2) (Martens, Vealey, Burton, 1990), MCAQ (Multidimensional Competitive Anxiety Questionnaire) (Besharat, 2007)

Dodatkowo, w poszczególnych badaniach pytano m.in. o płeć, wiek, rodzaj uprawianego sportu, wcześniejsze doświadczenia sportowe oraz sukcesy z przeszłości. Do przeprowadzenia części badań użyto kwestionariuszy, dotyczących perfekcjonizmu w sporcie - Multidimensional Inventory of Perfectionism in Sport (Stober, Otto, & Stoll, 2004) oraz CPS (Competitive Perfectionism Scale) (Besharat, 2009)

Na podstawie zebranych badań można wskazać, że lęk przed współzawodnictwem może być związany z: młodym wiekiem zawodnika (Modorono, Guillen, 2011), współzawodnictwem w sportach indywidualnych (Fernandes, Nunes, Vasconcelos-Raponso, Fernandes, 2013), negatywnym reagowaniem na własną niedoskonałość (Hamidi, Besharat, 2010) (Stoeber, Otto, Pescheck, Becker, Stoll, 2007) oraz lękiem trenera (Mottaghi, Atarodi, Rohani, 2012). Natomiast czynniki, które wiążą się z obniżonym poziomem lęku przed współzawodnictwem to: wcześniejsze doświadczenia sportowe, zwłaszcza te związane ze zdobywaniem medali (Mottaghi i in., 2012), (Fernandes i in., 2013) (Alejo i in., 2020), (Modrono, Guillen, 2011), dążenie do doskonałości (Hamidi, Besharat, 2010), (Stoeber i in., 2007), oraz pewność siebie (Modrono, Gullien, 2011), (Fernandes i in., 2013). W części badań płeć męska została wskazana jako zmienna związana z niższym poziomem lęku przed współzawodnictwem (Fernandes i in., 2013), natomiast Modrono i Guillen (2011) wskazali na brak różnic między płciami w poziomie lęku przed współzawodnictwem.

Zebrane wyniki badań z pewnością nie tłumaczą wszystkich związków lęku przed współzawodnictwem, co niewątpliwie stwarza to pole do eksploracji dla kolejnych badaczy, szczególnie, że badań z tej dziedziny jest naprawdę niewiele. Niemniej, zebrane dotąd wyniki mogą stanowić wartościowe źródło informacji dla praktyków, ponieważ ułatwiają określenie, które grupy sportowców mogą być szczególnie narażone na lęk przed współzawodnictwem. Ponadto, dzięki powyższym wynikom psychologowie praktycy mają możliwość opracowania skutecznych programów wsparcia dla zawodników przygotowujących się do startów w zawodach oraz ich trenerów.

Literatura

  1. Alejo, A., et. al. (2020). Does Pre-competitive Anxiety Interfere in the Performance of Boxing Athletes in Brazil? A pilot study. Revista Brasileira de Medicina do Esporte 26(2), 139-142

  2. Hamidi, S., Besharat, M. A. (2010). Perfectionism and competitive anxiety in athletes. Procedia Social and Behavioral Sciences 5, 813-817.

  3. Modroño C, Guillén F. (2011). Anxiety Characteristics of Competitive Wind- surfers: Relationships with Age, Gender, and Performance Outcomes. J Sport Behav, 34(3):281-94.

  4. Mottaghi, M., Atarodi, A., Rohani, Z. (2013) The Relationship between Coaches’ and Athletes Competitive Anxiety and their Performance. Iran J Psychiatry Behav Sci, 7(2):68-76

  5. Stoeber, J., Otto, K., Pescheck, E., Becker, C., Stoll, O. (2007). Perfectionism and competitive anxiety in athletes: Differentiating striving for perfection and negative reactions to imperfection. Personality and Individual Differences, 42, 959-969

  6. Spielberger, Ch. D. (1966). Anxiety and behavior. New York: Academic Press.

11.3 Hejt w Internecie – korelaty zjawiska i sposoby jego badania wśród adolescentów i młodych dorosłych

Henryk Żyto1, Sabina Barszcz1

1Uniwersytet Wrocławski

Abstrakt

Hejt internetowy jest przykładem dewiacyjnego zachowania z obszaru agresji werbalnej. Jego obecność w sieci stale rośnie, przybierając różne formy. Jest to problem społeczny prowadzący do licznych negatywnych konsekwencji (np. dyskryminacja, koszty psychiczne dla ofiar). Powszechność agresji online oraz brak odpowiedniej edukacji przyczyniają się do postępującej desensytyzacji wśród młodzieży. Badania wykazują na występowanie rozbieżności w ocenie agresywnych komunikatów przez młodzież. Młodzi ludzie łagodniej oceniają komunikaty nawołujące do dyskryminacji czy przemocy, jeżeli są one w jakiś sposób maskowane (np. humor, pozornie zachowane zasad dobrej komunikacji, pozorna troska). Wydaje się, że aby przeciwdziałać temu negatywnemu zjawisku, niezbędne jest narzędzie, które pozwoli je najpierw skutecznie rozpoznać i opisać, a także wyodrębnić jego korelaty.

Niniejsze badanie miało na celu opracowanie rzetelnego narzędzia mierzącego stosunek wobec hejtu w Internecie oraz sprawdzenie, czy ogólny poziom empatii wiąże się z umiejętnością rozpoznawania hejtu i skłonnością do udzielania wsparcia ofierze.

W badaniu wzięło udział 206 młodych osób w wieku 15-20 lat (M=17,53 ; SD=1,53), w tym 132 kobiety i 74 mężczyzn. Miało ono formę ankiety online i złożone było z dwóch kwestionariuszy – polskiej adaptacji Skróconej Skali Ilorazu Empatii (Jankowiak-Siuda, i in., 2017) oraz autorskiego Kwestionariusza Stosunku wobec Hejtu.

Uzyskane wyniki wskazują, że ogólny poziom empatii jest pozytywnie związany z umiejętnością rozpoznawania hejtu w Internecie oraz chęcią niesienia pomocy osobie atakowanej. Ponadto kobiety charakteryzują się wyższym poziomem empatii ogólnej w porównaniu z mężczyznami. Przeprowadzone analizy wykazały także zadowalające parametry psychometryczne opracowanego narzędzia. Otrzymane rezultaty mają więc istotne walory teoretyczne, a także zastosowanie praktyczne, np. w psychoedukacji czy szkolnictwie

Literatura

  1. Jankowiak-Siuda, K., Kantor-Martynuska, J., Siwy-Hudowska, A., Śmieja-Nęcka, M., Dobrołowicz-Konkol, M., Zaraś-Wieczorek, I., & Siedler, A. (2017). Analiza właściwości psychometrycznych polskiej wersji językowej Skróconej Skali Ilorazu Empatii (SSIE): The Empathy Quotient (EQ-Short). Psychiatria Polska, 51(4).

11.4 Rola ruminacji smutku w związku między neurotycznością a objawami depresji

Julia Klimek1, Anna Szukało1

1Akademia Pedagogiki Specjalnej

Abstrakt

Zmęczenie, senność, smutek, niepokój i lęk to jedne z najczęściej występujących objawów depresji, z którymi zmaga się coraz więcej osób (World Health Organization., 2017). Przyczyny depresji mogą być różne, trzeba brać pod uwagę nie tylko predyspozycje – takie jak cechy temperamentu (Lim, Barlas, Ho, 2018), wrażliwość na odrzucenie (Gao, Assink, Cipriani, Lin, 2017), skłonność do przeżywania negatywnych emocji (Wetter, Hankin, 2009), ale również uwzględnić intrapsychiczne mechanizmy i procesy, które pełnią funkcję pośredniczącą w relacji między własnościami człowieka rozumianymi jako czynniki ryzyka depresji, a samymi objawami depresji. Jednym z takich mechanizmów jest myślenie ruminacyjne.

Ruminacja to nawracające i pojawiające się bez wyraźnej przyczyny niepożądane myśli o charakterze natrętnym i powtarzającym się (Cann i in., 2011). Ogniskując aktywność poznawczą na negatywnych emocjach obniżających nastrój, jednostka przyjmuje postawę pasywną, którą należałoby traktować jako istotny czynnik rozwoju depresji. Poprzednie badania istotnie wykazały, że ruminacja ma duże znaczenie w procesie leczenia depresji (Teismann, Michalak, Willutzki, Schulte, 2012) oraz to, że wysoki poziom ruminacji prowadzi często do nawrotów tego zaburzenia (Michalak, Hölz, Teismann, 2011).

Przeprowadzone badanie miało na celu określenie roli ruminacji smutku w związku pomiędzy neurotycznością rozumianą jako własność człowieka a objawami depresji. Założono, że skłonność do myśli ruminacyjnych, aktywizujących smutek, będzie ważnym mechanizmem pośredniczącym w związku między natężeniem neurotyczności, a nasileniem objawów depresji. Powyższą hipotezę zweryfikowano przy użyciu macro PROCESS Hayesa, korzystając z modelu 4, służącego do szacowania efektów mediacyjnych.

W badaniu wzięło udział 250 osób (72% kobiet; Mwiek=22,42, SD=6.54). Osoby badane wypełniły kwestionariusze na platformie Lime Survey: Skalę Ruminacji Smutku (SRS, Conway, Csank, Holm, Blake, 2000), Kwestionariusz Zdrowia Pacjenta – 9 dla osób dorosłych (PHQ-9, Kokoszka, Jastrzębski, Obrębski, 2016) oraz Inwentarz Osobowości IPIP-NEO-FFI (Strus, Cieciuch, Rowiński, 2014).

Wyniki badań wskazują, że neurotyczność ma pozytywny bezpośredni wkład w wariancję depresji (β=0,55, 95%CI =0.48;0.62; p <0,001). Uzyskano również potwierdzenie częściowej mediacji. Polegała ona, na tym, że związek neurotyczności z objawami depresji był mediowany przez natężenie myśli ruminacyjnych dotyczących smutku, które miały z kolei pozytywny wkład w natężenie depresyjności (β=0.22, 95%CI =0.14;0.30; p <0,001). W badaniu udało się wyjaśnić 57% wariancji w zakresie objawów depresji, w tym 52% wariancji wyjaśniała neurotyczność, a tylko za 5% zmienności depresyjności odpowiadały myśli ruminacyjne.

Powyższe badanie wykazało, że ruminacje mają istotne znaczenie w rozwoju objawów depresji. Oznacza to, że praca terapeutyczna nad radzeniem sobie z myślami ruminacyjnymi może stanowić istotny czynnik w procesie zdrowienia.

Literatura

  1. Cann, A., Calhoun, L. G., Tedeschi, R. G., Triplett, K. N., Vishnevsky, T., Lindstrom, C. M. (2011). Assessing posttraumatic cognitive processes: The event related rumination inventory. Anxiety, Stress, & Coping, 24(2), 137-156.

  2. Conway, M., Csank, P. A., Holm, S. L., Blake, C. K. (2000). On assessing individual differences in rumination on sadness. Journal of personality assessment, 75(3), 404-425.

  3. Gao, S., Assink, M., Cipriani, A., Lin, K. (2017). Associations between rejection sensitivity and mental health outcomes: A meta-analytic review. Clinical Psychology Review, 57, 59-74.

  4. Kokoszka, A., Jastrzębski, A., & Obrębski, M. (2016). Ocena psychometrycznych właściwości polskiej wersji Kwestionariusza Zdrowia Pacjenta-9 dla osób dorosłych. Psychiatria, 13(4), 187-193.

  5. Lim, C. R., Barlas, J., Ho, R. C. M. (2018). The effects of temperament on depression according to the schema model: a scoping review. International journal of environmental research and public health, 15(6), 1231.

  6. Michalak, J., Hölz, A., Teismann, T. (2011). Rumination as a predictor of relapse in mindfulness‐based cognitive therapy for depression. Psychology and Psychotherapy: Theory, Research and Practice, 84(2), 230-236.

  7. Teismann, T., Michalak, J., Willutzki, U., Schulte, D. (2012). Influence of rumination and distraction on the therapeutic process in cognitive-behavioral therapy for depression. Cognitive therapy and research, 36(1), 15-24.

  8. Wetter, E. K., Hankin, B. L. (2009). Mediational pathways through which positive and negative emotionality contribute to anhedonic symptoms of depression: A prospective study of adolescents. Journal of Abnormal Child Psychology, 37(4), 507-520.

  9. World Health Organization. (2017) Depression and other common mental illnesses. Global health estimates.

11.5 Rola poznawczych strategii regulacji emocji w etiologii zaburzeń lękowych i depresyjnych

Konrad Maksymilian Czapski1

1Akademia Pedagogiki Specjalnej

Abstrakt

Pojęcie regulacji emocji rozumie się dwojako; emocje mogą być regulatorami, bądź same mogą być regulowane. W drugim przypadku, ważną rolę pełni 9 poznawczych strategii regulacji emocji, które możemy podzielić na adaptacyjne (akceptacja, koncentracja na czymś pozytywnym, pozytywne przewartościowanie, stwarzanie perspektywy) i nieadaptacyjne (obwinianie siebie, ruminacja, koncentracja na planowaniu, katastrofizowanie, obwinianie innych). Strategie regulacji emocji pozwalają inicjować, modulować i podtrzymywać doświadczanie emocji oraz operacji poznawczych i zachowań z tym doświadczaniem związanych (Strelau, 2006).

Poznawcza kontrola emocji jest jednak w dalszym ciągu procesem nie do końca wyjaśnionym i zrozumianym, co sprawia, że podział poznawczych strategii regulacji emocji na adaptacyjne i nieadaptacyjne, staje się w przypadku poszczególnych strategii nietrafny.

Podstawą teoretyczną tej pracy było badanie Martina i Dahlena (2005), w którym przebadano próbę 362 osób kwestionariuszem PRE oraz kwestionariuszem DASS składającym się z trzech podskal mierzących między innymi nasilenie depresji i lęku. W wynikach wykazano wyraźne powiązanie jednej ze strategii adaptacyjnych, akceptacji, z depresją. Jednak ta sama strategia adaptacyjna nie wykazywała żadnego powiązania z lękiem, mimo że sama depresja i lęk wykazywały silną korelację (r=0.61**).

Celem badania było ponowne zbadanie, które ze strategii poznawczych regulacji emocji, ze szczególnym uwzględnieniem akceptacji, są predyktorami depresji oraz lęku. W badaniu zostały użyte inne kwestionariusze służące do pomiaru zmiennych zależnych (depresja i lęk), niż miało to miejsce u Martina i Dahlena. Postawiono w badaniu hipotezę, że strategia akceptacji będzie predyktorem depresji i nie będzie predyktorem lęku.

W badaniu wzięło udział 250 osób (72% kobiet; Mwiek=22,42, SD=6.54). Uczestnicy zostali poproszeni o wypełnienie kwestionariuszy: Kwestionariusz Zdrowia Pacjenta – 9 (PHQ-9, Spitzer, Williams, Kroenke), Kwestionariusz Lęku Uogólnionego (GAD-7, Spitzer, Williams, Kroenke,) i Kwestionariusz Poznawczej Regulacji Emocji (KPRE, Garnefski i in., 2001). Badanie zostało przeprowadzone za pomocą platformy Lime Survey. Zostały przeprowadzone dwie analizy regresji eliminacji wstecznej poznawczych strategii regulacji emocji z 1) depresją badaną przesiewowo i z 2) lękiem uogólnionym. W obu przypadkach model regresji okazał się istotny statystycznie 1) F(5,252) = 37,62, p<0.001 i wyjaśniał 43% wariancji w zakresie depresji badanej przesiewowo, 2) F(4,252) = 29,35, p<0.001 i wyjaśniał 31% wariancji w zakresie lęku uogólnionego. Statystycznie istotnymi predyktorami depresji badanej przesiewowo okazało się obwinianie siebie (β=0,38, t=6,92, p<0,001), akceptacja (β=0,19, t=3,88, p<0,001), koncentracja na planowaniu (β=-0,31, t=-6,27, p<0,001), katastrofizowanie (β=0,21, t=3,62, p<0,001) i obwinianie innych (β=0,13, t=2,49, p<0,001), a statystycznie istotnymi predyktorami lęku uogólnionego okazało się obwinianie siebie (β=0,44, t=7,31, p<0,001), koncentracja na planowaniu (β=-0,12, t=-2,23, p<0,001), katastrofizowanie (β=0,17, t=2,67, p<0,001) i obwinianie innych (β=0,15, t=2,59, p<0,001).

Wyniki badania wskazują na szczególną charakterystykę poznawczej strategii regulacji emocji, jaką jest akceptacja. Akceptacja, mimo bycia strategią adaptacyjną, ma również pozytywny wpływ na wybrane afekty negatywne, których istotną składową jest wprawianie w poczucie bezradności i indolencji. Jakkolwiek same poznawcze strategie regulacji emocji pełnią funkcję inicjacji i modulacji emocji, akceptacja zdaje się faworyzować schematy prowadzące do jak największego „zrzucenia” ciężaru prowadzenie owej funkcji regulacyjnej.

Literatura

  1. Strelau, J. (2004). Psychologia: podręcznik akademicki. Psychologia ogólna. Gdańsk: GWP; 381.

  2. Martin, R.C., Dahlen E.R. (2005) Cognitive emotion regulation in the prediction of depression, anxiety, stress, and anger. Personality and Individual Differences, 39(7), 1249–1260.

  3. Spitzer, R.L., Williams, J.B., Kroenke K. (2001) The PHQ-9: validity of a brief depression severity measure. Journal of General Internal Medicine, 16(9), 606-613.

  4. Spitzer, R.L., Williams, J.B., Kroenke K., Löwe, B. (2006) A brief measure for assessing generalized anxiety disorder: the GAD-7. JAMA Internal Medicine, 166(10), 1092–1097.

  5. Garnefski, N., Kraaij, V., & Spinhoven, P. (2001). Negative life events, cognitive emotion regulation and emotional problems. Personality and Individual Differences, 30(8), 1311–1327

11.6 Związek między dietą wegetariańską a ryzykiem wystąpienia depresji

Paulina Wociór1, Jakub Długoborski1

1Akademia Pedagogiki Specjalnej

Abstrakt

Depresja jest poważną chorobą, objawiającą się między innymi utratą zainteresowań, niską samooceną, smutkiem, uczuciem zmęczenia i osłabioną koncentracją. Znajduje się ona w czołówce najczęściej występujących chorób na świecie, a według ekspertów do 2030 roku ma zająć pierwsze miejsce (WHO, 2020). Jest także jedną z głównych przyczyn samobójstw. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia choruje na nią około 350 mln ludzi na świecie.

Stosunkowo nowym podejmowanym tematem jest związek depresji z przebywaniem na diecie wegetariańskiej. Ukazało się wiele sprzecznych badań. Kilka sugeruje, że dieta wegetariańska zwiększa depresyjność, ale pojawiają się również takie, które wykazują przeciwny kierunek tej zależności, podając niższe wyniki depresyjności u wegetarian.

Przygotowany poster jest przeglądem badań dotyczących danej tematyki, dokonującym analizy mającej na celu ustalenie, czy istnieje istotny związek pomiędzy byciem na diecie wegetariańskiej a poziomem depresyjności.

Analiza opiera się na wynikach badań z trzech artykułów. Pierwszy z nich został wykonany z udziałem reprezentatywnej populacji francuskiej (Matta J. i inni, 2018). Dane zebrano od 90 380 mężczyzn i kobiet. Kolejne badanie z udziałem reprezentatywnej populacji niemieckiej (Michalak i in., 2012), przeprowadzonym z 4116 osobami. Trzeci z artykułów jest metaanalizą 23 badań, dotyczących wpływu diety wegetariańskiej na zdrowie psychiczne (Jain, R. i in., 2022).

Wyniki wszystkich badań wykazują, że dieta wegetariańska wiąże się z wyższymi objawami depresyjnymi. Jednak w pierwszych dwóch artykułach zgodnie stwierdzono, że każde wykluczenie produktów spożywczych koreluje z wyższymi wynikami depresji, co może oznaczać, że związek między dietą wegetariańską a depresją jest tylko szczególnym przykładem szerszego związku między objawami depresyjnymi a wykluczeniem pokarmowym, które jest niezależne od rodzaju żywności. Metaanaliza dostarczyła podobnych informacji podkreślając, że nie ma żadnych dowodów na przyczynową rolę wegetarianizmu w etiologii zaburzeń psychicznych. Co więcej, analiza wykazała, że przyjęcie diety wegetariańskiej zwykle następuje po wystąpieniu zaburzeń psychicznych.

Wnioskując, należy przeprowadzać dalsze badania empiryczne, eksplorujące temat powiązania diety wegetariańskiej z depresją z większej ilości krajów. Dodatkowo, zważając na fakt, że objawy depresji powiązane są z wykluczeniem jakiejkolwiek grupy żywności z diety należałoby poszerzyć zakres osób badanych i włączyć do obserwacji osoby stosujące np. dietę wegańską, a także wziąć pod uwagę dodatkowe potencjalne zakłócenia takie jak zaburzenia odżywiania, niedobory. Warto skupić się na przeprowadzaniu badań podłużnych, aby monitorować sytuacje, zbadać kierunek tego związku i wyodrębnić grupy ryzyka klinicznego nasilenia objawów depresji.

Literatura

  1. World Health Organization. (2020). People with mental disabilities cannot be forgotten. Pobrane z: https://www.who.int/news/item/11-12-2010-people-with-mental-disabilities-cannot-be-forgotten.

  2. Matta, J., Czernichow, S., Kesse-Guyot, E., Hoertel, N., Limosin, F., Goldberg, M., Zins, M., Lemogne, C. (2018). Depressive Symptoms and Vegetarian Diets: Results from the Constances Cohort. Nutrients, 10(11). https://doi.org/10.3390/nu10111695

  3. Michalak, J., Zhang, X.C., Jacobi, F. (2012). Vegetarian diet and mental disorders: results from a representative community survey. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity 9(67). https://doi.org/10.1186/1479-5868-9-67

  4. Jain, R., Larsuphrom, P., Degremont, A., Oluyemisi, G., Latunde-Dada, O., Philippou, E. (2022). Association between vegetarian and vegan diets and depression: A systematic review. Nutrition Biulletin. Pobrane z: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/nbu.12540.

11.7 Poziom inteligencji ogólnej a efekty warunkowania ewaluatywnego

Nina Kędziora1

1Uniwersytet Warszawski

Abstrakt

Warunkowanie ewaluatywne jest definiowane jako zmiana oceny pierwotnie neutralnego bodźca, poprzez jego współwystępowanie z nacechowanym afektywnie bodźcem (De Houwer, 2009). W literaturze przedmiotu dominują dwa rywalizujące podejścia, wyjaśniające naturę procesów odpowiedzialny za zjawisko warunkowania. Według teorii dwóch procesów warunkowanie ewaluatywne jest wynikiem współdziałania mechanizmów asocjacyjnych i propozycjonalnych. Asocjacje definiowane są jako mentalne połączenia między reprezentacjami obiektów lub zdarzeń współwystępujących w czasie i przestrzeni. Mechanizmy propozycjonalne polegają na tworzeniu mentalnych reprezentacji sądów o stanie rzeczy, opartych na nabytych i zweryfikowanych informacjach (Gawronski, Brannon,& Bodenhausen, 2017). Według zwolenników podejścia propozycjonalnego warunkowanie ewaluatywne można tłumaczyć za pomocą samych mechanizmów propozycjonalnych (De Houwer, 2009). Balas, Gawronski i Hu przeprowadzili serię eksperymentów, wykorzystujących odmienne predykcję obu teorii w zakresie wpływu informacji o relacji bodźców na efekty warunkowania. Według podejścia propozycjonalnego postawy, będące wynikiem warunkowania, powinny odpowiadać informacjom o relacjach łączących bodźce. Teoria dwóch procesów zakłada wpływ informacji o relacji bodźców jedynie na postawy jawne, deklarowane przez osoby badane. Postawy utajone, mierzone przy użyciu miar pośrednich, powinny odzwierciedlać współwystępowanie bodźców (Gawronski, Brannon, & Bodenhausen, 2017). W badaniu wykorzystano Evaluative Priming Task (Fazio, Jackson, Dunton, & Williams, 1995) do pomiaru postaw utajonych. Wyniki zdają się potwierdzać hipotezę podejścia dwóch procesów. Postawy na poziomie jawnym odzwierciedlały informacje o relacjach bodźców, a na poziomie utajonym ich współwystępowanie (Balas, Gawronski & Hu, 2017). Alternatywną interpretacją, zgodną z podejściem propozycjonalnym, jest tłumaczenie rozdźwięku między postawami jawnymi i utajonymi problemem związanym z integracją informacji. Wyniki kolejnych eksperymentów wspierają tę alternatywną propozycję. Aby przybliżyć się do rozwiązania tej niejasności proponuję zbadanie potencjalnej zależności między efektami warunkowania a poziomem inteligencji ogólnej. Inteligencja ogólna (czynnik G) wiąże się ze sprawnością wykrywania relacji i wzorów w otoczeniu oraz ze sprawnością w przetrzymywaniu i integrowaniu informacji. Jeżeli, zgodnie z podejściem propozycjonalnym, różnice w postawach jawnych i utajonych są wynikiem nieskutecznej integracji informacji, to osoby o większych możliwościach poznawczych powinny lepiej poradzić sobie z trudnym zadaniem i wykształcić spójne postawy. Aby zmierzyć inteligencję ogólną proponuję wykorzystanie Matryc Progresywnych Ravena (Jaworowska, Szustrowa, 2000).

Literatura

  1. De Houwer, J. (2009). The propositional approach to associative learning as an alternative to association formation models. Learning & Behavior, 37(1), 1–20.

  2. Fazio, R. H., Jackson, J. R., Dunton, B. C. & Williams, C. J. (1995). Variability in automatic activation as an unobtrusive measure of racial attitudes: A bona fide pipeline? Journal of Personality and Social Psychology, 69, 1013-1027.

  3. Gawronski, B., Brannon, S. M., & Bodenhausen, G. V. (2017). The associative propositional duality in the representation, formation, and expression of attitudes. In R. Deutsch, B. Gawronski, & W. Hofmann (Eds.), Reflective and impulsive determinants of human behavior (pp. 103-118). New York, NY: Psychology Press.

  4. Hu, X., Gawronski, B,. & Balas, R. (2017) Propositional Versus Dual-Process Accounts of Evaluative Conditioning: I. The Effects of Co-Occurrence and Relational Information on Implicit and Explicit Evaluations. Personality and Social Psychology Bulletin, 43(1), 17-32.

  5. Jaworowska, A., Szustrowa, T. (2000). Test Matryc Ravena w wersji Standard TMS. Formy: Klasyczna, Równoległa, Plus. Polskie standaryzacje. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.

11.8 Uwarunkowania skłonności ruminacyjnych w trakcie pandemii COVID-19

Klaudia Burkowska1

1Akademia Pedagogiki Specjalnej

Abstrakt

Ostatnie dwa lata nie były łatwe dla nikogo. W marcu 2020 roku cały świat został postawiony w kryzysowej sytuacji – epidemia SARS-COVID 19 wpłynęła na wszystkie aspekty życia każdego z nas, w tym zdrowie psychiczne. Pojawiły się przypuszczenia, że w grupie ryzyka osób narażonych na rozwój depresji są ludzie starsi ze względu na wysokie prawdopodobieństwo ciężkiego przebiegu COVID-19 oraz tzw. „single”, którzy mogą mieć mniejsze wsparcie społeczne, nie będąc w związku partnerskim. Celem badań było ustalenie, które własności socjometryczne różnicowały natężenie myśli ruminacyjnych w trakcie pandemii COVID 19. Jako potencjalne predyktory skłonności ruminacyjnych uwzględniono również natężenie przeżywanych emocji pozytywnych i negatywnych, zakładając, że myśli ruminacyjne pojawiają się w następstwie częstego doświadczania zdarzeń aktywizujących emocje o negatywnej walencji.

W badaniu uwzględniono takie własności jak płeć, wiek osób badanych, oraz to, czy są „singlami”, czy też pozostają w związku partnerskim z inną osobą, która potencjalnie może dostarczyć im wsparcia społecznego. Ponadto w badaniu wykorzystano Skalę Pozytywnego i Negatywnego Afektu, składającą się z 10 emocji pozytywnych oraz 10 emocji negatywnych. Odnosząc się do uwzględnianych emocji, badani określali na 5-stopniowej skali, jak najczęściej się czują. Skłonności ruminacyjne zmierzono w sposób wieloaspektowy, uwzględniając Skalę Ruminacji Smutku (SRS, Conway, Csank, Holm, Blake, 2000) oraz Kwestionariusz Ruminacji-Refleksyjności (Trapnell, Campbell, 199; Słowińska, Zbieg, Oleszkiewicz, 2014).W badaniu przeprowadzonym na platformie Lime Survey wzięło udział 250 osób (72% kobiet; wiek=22,42, SD=6.54), w tym 52% grupy stanowili tzw. “single”, zaś 44,4% osoby, pozostające w związku partnerskim. Analizy statystyczne przeprowadzono za pomocą regresji hierarchicznej, wprowadzając w pierwszą warstwę modelu zmienne socjodemograficzne (płeć, wiek, status związku), w drugą zaś emocjonalność negatywną i pozytywną. Wartość predykcyjną zmiennych objaśniających testowano dla trzech zmiennych objaśnianych: skłonności do ruminacji smutku, ruminacji intruzywnej oraz ruminacji refleksyjnej. Wszystkie trzy modele regresji okazały się istotne statystyczne i wyjaśniały 24% wariancji ruminacji intruzywnych, 17% wariancji ruminacji refleksyjnych oraz 37% wariancji ruminacji smutku. Spośród zmiennych socjodemograficzych w modelu regresji dla ruminacji intruzywnych i ruminacji smutku istotnym predyktorem okazał się status związku. Osoby nie będące w związku partnerskim w trakcie pandemii COVID-19 charakteryzowały się wyższą skłonnością do przeżywania ruminacji intruzywnych i ruminacji smutku.

Ponadto w przypadku wszystkich trzech modeli największe znaczenie dla skłonności ruminacyjnych miał afekt pozytywny i negatywny przy czym emocjonalność negatywna była pozytywnym predyktorem ruminacji intruzywnej oraz rumincji smutku zaś emocjonalność pozytywna ujemnie przewidywała ruminację smutku. Co interesujące, w przypadku ruminacji refleksyjnej, zarówno pozytywna, jak i negatywna emocjonalność badanych pozytywnie przewidywała natężenie refleksyjności, potwierdzając to, że otwartość na doświadczenia emocjonalne o różnej walencji może pozytywnie stymulować człowieka do autorefleksji. Na podstawie uzyskanych wyników badań można wnioskować, że choć niektóre zmienne socjodemograficzne, takie jak np. aktualny status mają znaczenie dla natężenia myśli ruminacyjnych, to aspektem najistotniejszym jest treść i częstość przeżywanych na co dzień emocji.

11.9 Polacy w obliczu wojny w Ukrainie

Zofia Ugrynowicz1, Weronika Biłan1, Monika Paderewska1

1Uniwersytet Humanistycznospołeczny SWPS

Abstrakt

Wojna w Ukrainie, która toczy się tak blisko naszego kraju, poruszyła wielu Polaków. Wielu z nas zaangażowało się w czynną pomoc na rzecz osób pokrzywdzonych.

Również my, jako Przedstawiciele Naukowego Koła Psychoterapii Uniwersytetu SWPS w Warszawie, nie mogliśmy przejść obok tej tragedii obojętnie. Podjęliśmy szereg działań w celu pomocy osobom zarówno poszkodowanym jak i pomagającym. Razem z członkami naszego Koła jesteśmy w trakcie przeprowadzania badania mającego na celu zbadanie, jak styl radzenia sobie ze stresem oraz poczucie kontroli wpływa na działanie osób pomagających osobom dotkniętym wojną w Ukrainie. Dodatkowo badamy także emocje badanych oraz uwzględniamy ich dane socjodemograficzne takie jak m.in.: wiarę, wiek, płeć, miejsce zamieszkania, czy wysokość wynagrodzenia. Badanie jest przeprowadzane w formie online, za pomocą ankiety własnej oraz kwestionariuszy zatwierdzonych przez Polskie Towarzystwo Psychologiczne.

Co istotne, nasz projekt dotyczy aktualnego i bardzo ważnego zagadnienia jakim jest zastosowanie wiedzy psychologicznej w obszarze pomagania osobom z Ukrainy, które znalazły się w Polsce ze względu na trwającą w ich kraju wojnę oraz wsparcia samych pomagających. Tym ostatnim badanie może pomóc zrozumieć motywację podejmowanych przez nich działań, a także zadbać o samego siebie, swoje zdrowie psychiczne oraz posiadane zasoby.

11.10 Kwestionariusz podatności na manipulację (KPNM) - wersja pilotażowa

Hanna Szreder1, Barbara Świgło1, Paulina Żelewska1

1Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

Abstrakt

Inspiracją do stworzenia Kwestionariusza podatności na manipulację jest jedna z trzech niepożądanych społecznie cech osobowości Ciemnej Triady (Paulus, Williams, 2002) - makiawelizm. Istnieje już wiele narzędzi badających poziom tej cechy, więc został stworzony kwestionariusz sprawdzający odwrotność makiawelizmu, czyli właśnie podatność na manipulację. Podczas Konferencji zostanie zaprezentowane zarówno samo narzędzie, jak i wyniki uzyskane w przeprowadzonym nim badaniu pilotażowym.

Kwestionariusz składa się z 23 pozycji, do których osoby badane odnosiły się na 5-stopniowej skali Likerta. Pozycje zawierają się w trzech obszarach treści: pracy, relacji interpersonalnych i mediów oraz dotyczą trzech obszarów manifestacji: emocji, zachowania i przekonań. Dane zostały zebrane za pomocą formularza Microsoft Forms. Zebrano wyniki od 64 osób, z czego wyniki 63 z nich poddano dalszej analizie.

Skonstruowane narzędzie spełnia kryteria dobroci testów psychometrycznych. Jest wystandaryzowane i obiektywne. Spełnia kryterium rzetelności, co potwierdzają wyniki współczynnika Alfy Cronbacha (jego wartość wynosi 0,86) i współczynnika podziału połówkowego Guttmana (jego wartość wynosi 0,81). Jest również trafne teoretycznie, co sprawdzono poprzez analizę struktury wewnętrznej testu oraz trafne treściowo - dokonano oceny przy pomocy sędziów kompetentnych. W przyszłości można również sprawdzić trafność teoretyczną metodą analizy różnic międzygrupowych pomiędzy introwertykami a ekstrawertykami. W dalszych pracach nad narzędziem należałoby opracować normalizację.

KPNM może okazać się dobrym narzędziem do badań naukowych oraz jako test do selekcji kandydatów na stanowiska w różnych grupach zawodowych.

11.11 Próba wyjaśnienia związku dysfunkcji seksualnych u osób, które w dzieciństwie doświadczyły wykorzystania seksualnego

Jakub Długoborski1, Paulina Wociór1

1Akademia Pedagogiki Specjalnej

Abstrakt

Wykorzystywanie seksualne dzieci jest ogromnym problemem, wpływającym na funkcjonowanie ofiar przez długie lata. Może powodować zespół stresu pourazowego (PTSD), zaburzenia psychiczne takie jak, depresja, myśli i próby samobójcze, uzależnienia od substancji, zaburzenia odżywiania, czy zaburzenia neurobiologiczne. Innym skutkiem takiego doświadczenia w czasie dzieciństwa są dysfunkcje seksualne w dorosłości takie jak opóźniony wytrysk, przedwczesny wytrysk, zaburzenia erekcji, zaburzenia orgazmu, zaburzenia pożądania seksualnego czy bóle genitalno-miedniczne. Związek między występowaniem dysfunkcji seksualnych u osób dorosłych, które w dzieciństwie doświadczyły wykorzystania seksualnego jest znany i szeroko badany. Liczne badania dowiodły jego występowania, jednak mechanizm jego działania oraz powody jego występowania nie zostały jeszcze w pełni odkryte. Dlatego bardzo ważne jest prowadzenie dalszych badań empirycznych w celu wyjaśnienia powodu występowania tego zjawiska oraz potencjalnego mechanizmu i funkcji dysfunkcji seksualnych u ofiar dziecięcego wykorzystania seksualnego.

Nasz poster będzie oparty na 2 artykułach z Journal of Sex & Marital Therapy (Gewirtz-Meydan, Ofir-Lavee, 2021; Gewirtz-Meydan, 2022) i przedstawi teoretyczny model związku między dysfunkcją seksualną osób dorosłych, które w dzieciństwie doświadczyły wykorzystania seksualnego z perspektywy traumy przywiązaniowej. Zaprezentujemy także potencjalne funkcje obronne dysfunkcji seksualnych.

Literatura

  1. Gewirtz-Meydan, A., Ofir-Lavee, S. (2021). Addressing Sexual Dysfunction After Childhood Sexual Abuse: A Clinical Approach from an Attachment Perspective. Journal of Sex & Marital Therapy, 47 (1), s.43-59. DOI: https://doi.org/10.1080/0092623X.2020.1801543.

  2. Gewirtz-Meydan, A. (2022): Sexual Dysfunction Among Childhood Sexual Abuse Survivors: The “Functional” Dysfunction? Journal od Sex & Marital Therapy. DOI: https://doi.org/10.1080/0092623X.2022.2044944.

11.12 Depresja u osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu - przegląd badań

Anna Ciejka1

1Uniwersytet Jagielloński

Abstrakt

Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD) to zaburzenia neurorozwojowe o nie do końca poznanej etiologii, których częstość występowania szacuje się obecnie na 1 na 60 osób w populacji. Charakteryzują się tzw. triadą autystyczną, czyli trudnościami w zachowaniach i interakcjach społecznych, komunikacji werbalnej i niewerbalnej oraz powtarzającymi się, ograniczonymi, sztywnymi wzorcami zachowań, zainteresowań lub czynności. Sprawia to, że osoby autystyczne borykają się ze specyficznymi trudnościami w życiu codziennym, a ich zachowanie różni się od zachowania osób neurotypowych.

Około 80% osób autystycznych boryka się ze współwystępującymi zaburzeniami psychicznymi - najczęstszymi są zaburzenia lękowe i zaburzenia depresyjne, m. in. epizody depresyjne - 80% badanych i zaburzenia depresyjne nawracające - 50% badanych (Lugnegård, Hallerbäck, Gillberg, 2011). Są to alarmujące statystyki, zwłaszcza przy zestawieniu ich z danymi dotyczącymi rozpowszechnienia myśli samobójczych i prób samobójczych - 11-66% osób autystycznych miało myśli samobójcze, natomiast 1-33% podjęło próbę samobójczą.

Celem pracy jest przybliżenie problematyki depresji dotykającej adolescentów i osoby dorosłe w spektrum autyzmu oraz identyfikację predyktorów jej wystąpienia w tej populacji. Dzięki znajomości czynników ryzyka, można sprawniej zidentyfikować osoby wymagające odpowiednich działań prewencyjnych.

Szczególnie istotnym predyktorem depresji jest postrzeganie przez osoby autystyczne swoich trudności w relacjach społecznych - im więcej postrzeganych trudności, tym większe ryzyko wystąpienia objawów depresyjnych (Day, McNaughton, Naples, McPartland, 2020). Wystąpienie samego chwilowego negatywnego afektu ma związek z bieżącą jakością interakcji społecznych i zadowoleniem z bieżącej aktywności. Niestabilność afektywna również okazuje się predyktorem objawów depresji (Dallman, Bailliard, Harrop, 2022). Wskazuje się także na związek aleksytymii z występowaniem depresji, choć nie jest to wynik specyficzny dla osób w spektrum autyzmu (Bloch, Burghof, Lehnhardt, Vogeley, Falter-Wagner, 2021)

Istnieją różnice międzypłciowe w rozwoju objawów depresyjnych w biegu życia osób autystycznych. Ogólne ryzyko wystąpienia zaburzeń nastroju u autystycznych kobiet jest większe niż u autystycznych mężczyzn (Kreiser, White, 2015). Poziom objawów u kobiet autystycznych wzrasta szybciej w okresie dorastania, natomiast mężczyźni autystyczni wydają się mieć podwyższony poziom objawów depresyjnych w wieku szkolnym, utrzymujący się na podobnym poziomie w młodej dorosłości. (Gotham, Brunwasser, Lord, 2015).

Literatura

  1. Bloch, C., Burghof, L., Lehnhardt, F. G., Vogeley, K., Falter-Wagner, C. (2021). Alexithymia traits outweigh autism traits in the explanation of depression in adults with autism. Scientific Reports, 11(1). https://doi.org/10.1038/s41598-021-81696-5

  2. Dallman, A. R., Bailliard, A., Harrop, C. (2022). Identifying Predictors of Momentary Negative Affect and Depression Severity in Adolescents with Autism: An Exploratory Ecological Momentary Assessment Study. Journal of Autism and Developmental Disorders, 52(1), 291–303. https://doi.org/10.1007/s10803-021-04935-8

  3. Day, T. C., McNaughton, K. A., Naples, A. J., McPartland, J. C. (2020). Self-reported social impairments predict depressive disorder in adults with autism spectrum disorder. Autism, 24(2), 297–306. https://doi.org/10.1177/1362361319857375

  4. Gotham, K., Brunwasser, S. M., Lord, C. (2015). Depressive and anxiety symptom trajectories from school age through young adulthood in samples with autism spectrum disorder and developmental delay. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 54(5), 369–76.e3. https://doi.org/10.1016/j.jaac.2015.02.005

  5. Kreiser, N.L., White, S.W. (2015). ASD traits and co-occurring psychopathology: The moderating role of gender. Journal of Autism and Developmental Disorders, 45(12), 3932–3938.

  6. Lugnegård T, Hallerbäck MU, Gillberg C. (2011). Psychiatric comorbidity in young adults with a clinical diagnosis of Asperger syndrome. Research In Developmental Disabilities, 32(5) 1910–1917.

  7. Rynkiewicz, A., Janas-Kozik, M., Słopień, A. (2019). Girls and women with autism. Psychiatria Polska, 53(4), 737–752. https://doi.org/10.12740/PP/OnlineFirst/95098

11.13 Rola metapoznania w naukowej koncepcji mądrości

Remigiusz Depta1

1Uniwersytet Mikołaja Kopernika

Abstrakt

Mądrość to cecha wysoce pożądana przez większość ludzi – pozwala unikać kosztownych i bolesnych pomyłek w życiu. O tym jak ją pozyskać od dawna traktuje religia, filozofia, sztuka, a także psychologia potoczna - mówimy przecież o mądrościach ludowych. W XX wieku zaczęły pojawiać się również naukowe teorie mądrości, a wraz z nimi nowa dziedzina nauki - Science of Wisdom. Nauka o mądrości bazuje na wspólnych działaniach badaczy z różnych dziedzin: psychologii, filozofii, neurobiologii, informatyki i kognitywistyki, których celem jest ustalenie spójnej definicji mądrości oraz metod jej pomiaru, jak również określenie sposobów kultywacji tej cechy. Wśród komponentów mądrości badacze wyróżniają głównie: społeczne podejmowanie decyzji, regulację emocji, zachowania prospołeczne, nastawienie moralne oraz metapoznanie. To ostatnie pojęcie, przez wielu uznawane za centralne dla mądrości, odnosi się do obserwacji, oceny i kontroli własnych procesów poznawczych. Metapoznanie jest kluczowe dla wykrywania błędów we własnym myśleniu i korygowania go, tym samym przyczyniając się do podejmowania mądrzejszych decyzji. Szczególnie istotne w tym kontekście okazują się perspektywiczne aspekty metapoznania (Perspectival Metacognition, PMC), tj. pokora poznawcza, rozważanie odmiennych perspektyw, zbalansowanie interesów i wgląd. Jeżeli chcielibyśmy badać PMC u poszczególnych osób, spośród kwestionariuszy psychometrycznych najbardziej przydatna będzie Skala Usytuowanego Mądrego Rozumowania (Situated Wise Reasoning Scale). Można też wzorować się na badaczach prowadzących eksperymenty według Berlińskiego Pardygmatu Mądrości (Berlin Wisdom Paradigm). W kwestii rozwijania mądrości jedną z bardziej obiecujących praktyk wydaje się być trening mindfulness, rozumianego jako obserwacja i próba zrozumienia własnych myśli, odczuć oraz bodźców zewnętrznych pozbawione oceny czy wartościowania. Dla mindfulness również istotne są umiejętności metapoznawcze, co stanowi dodatkową sugestię, że metapoznanie jest kluczowym elementem mądrości.

11.14 Style przywiązania do rodziców a procesy dekonwersji u młodzieży: Mediacyjna rola problematycznego używania Facebooku

Michał Grupa1, Beata Zarzycka1

1Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Abstrakt

Okres dojrzewania jest specyficznym okresem rozwoju człowieka, w którym wszelkie zmiany psychologiczne i społeczne naturalnie skłaniają adolescentów do konfrontacji ze sprawami religijnymi i światopoglądowymi. Religijność młodzieży zależy od różnych czynników, a wśród nich niebagatelne znaczenie ma czynnik rodzicielski Szereg prowadzonych badań wykazało powiązania między rodzicielskimi stylami przywiązania a religijnością nastolatków, jednak tylko nieliczne badania koncentrowały się na odchodzeniu od religii, co w psychologii religii nazywa się dekonwersją. Streib i Keller (2004) zidentyfikowali 5 wymiarów dekonwersji: (1) utrata określonego doświadczenia religijnego (utrata dotychczasowego sensu i celu życia, utrata doświadczenia Boga, a także poczucia zarówno zaufania, jak i lęku przed Bogiem); (2) wątpliwości intelektualne (zaprzeczenie lub niezgoda na określone przekonania); (3) krytyka moralna (odrzucenie nakazów moralnych właściwych religii lub osiągnięcie nowego poziomu rozumowania moralnego); (4) cierpienie emocjonalne (utrata poczucia zakorzenienia, wsparcia i stabilności oraz bezpieczeństwa, jakie daje religia); (5) rezygnacja z przynależności do wspólnoty wyznaniowej (rezygnacja z udziału w zebraniach wspólnoty wyznaniowej i/lub zaniechanie praktyk religijnych). Odchodzenie od religii staje się zjawiskiem coraz bardziej widocznym w Polsce. Świadczy o tym obserwowany przez dwie ostatnie dekady wyraźny spadek religijności zwłaszcza wśród adolescentów. Celem niniejszego badania była analiza związków między rodzicielskimi stylami przywiązania a procesami dekonwersji, a także mediacyjnej roli problematycznego korzystania z Facebooka w tej relacji wśród młodzieży. Badaniem objęto 550 uczniów szkół średnich w wieku od 14 do 19 lat (M = 16,36, SD = 1,28). W badaniu zastosowano Skalę Uzależnienia od Facebooka Bergen, Skalę Dekonwersji Adolescentów oraz Skalę Doświadczeń w Bliskich Związkach. Wyniki wykazały, że niepewny styl przywiązania koreluje dodatnio, podczas gdy bezpieczny styl przywiązania ujemnie z dekonwersją. Co więcej, problematyczne korzystanie z Facebooka pośredniczyło w związkach między rodzicielskimi stylami przywiązania (stylami lękowego przywiązania ojca i matki) a dekonwersją. Wyniki te dostarczyły dowodów na to, że niepewne relacje z rodzicami mogą znacząco przyczynić się do porzucenia religii u nastolatków.

11.15 Wypalenie akademickie - zdalne czy stacjonarne? Uwarunkowania i pomiar

Weronika Metzger1, Teresa Chirkowska-Smolak1, Mateusz Klakus1, Martyna Szargan1

1Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

Abstrakt

Pierwsze wyniki badań dotyczących doświadczeń pandemicznych studentów na całym świecie wskazywały na wysoki poziom lęku, depresję, częstsze występowanie myśli samobójczych, obniżenie poszukiwania pomocy psychologicznej przez studentów oraz zmianę nawyków funkcjonowania w społeczeństwie (Aristovnik i in. 2020; Wathelet i in. 2020). Tego typu obciążenie może skutkować syndromem wypalenia akademickiego (zawodowego u studentów, Chirkowska-Smolak, 2009). Czy zmiany te utrzymują się pomimo przejścia z nauczania zdalnego na hybrydowe/stacjonarne?

Celem posteru jest przedstawienie wyników dotyczących pomiaru ogólnego poziomu dobrostanu (PWBS, Karaś, Cieciuch, 2017) oraz wypalenia akademickiego (MBI-GS(S), Schaufeli i in. 2016) przeprowadzonego w 2021 roku i ich różnic pomiędzy trybami nauki. Próba badana składała się z osób studiujących na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Badanie odbyło się w dwóch etapach (N1 = 239; N2 = 95).

Uzyskane wyniki wskazują na brak istotnych różnic pomiędzy poziomem wypalenia akademickiego w sytuacji nauczania zdalnego a hybrydowego/zdalnego. Stanowią podstawę do dalszej dyskusji na temat uwarunkowań syndromu wypalenia wśród studentów.

11.16 Wpływ typu obserwowanych treści w serwisie społecznościowym Instagram, na poczucie własnej wartości, poziomu samooceny oraz bliskości relacji

Aleksandra Niewiejska1, Natalia Cavour-Więcławek1, Rafał Wójtowicz1

1Uniwersytet Opolski

Abstrakt

Badanie miało na celu próbę określenia wpływu typu obserwowanych treści w serwisie społecznościowym Instagram, na poczucie własnej wartości i poziomu samooceny. Badano również czy zaprezentowanie treści dotyczących majętności i powodzenia życiowego, przez nieznajomego - badaczy prezentujących treści imitujące posty na Instagramie; aktywizują myśl o pieniądzach, i przeciwdziałają obniżeniu się poczuciu własnej wartości.

W części teoretycznej przedstawiono model utrzymywania samooceny (MUS) Abrahama Tessera oraz teorię Strelaua dotyczącą poczucia własnej wartości. Dodatkowo, wspomniano badania autorstwa N. A. Dion zatytułowane “The Effect of Instagram on Self-Esteem and Life Satisfaction autorstwa” oraz artykuł “Money: An Integrated Review and Synthesis From a Psychological Perspective” autorstwa Xijing Wang i Zhansheng Chen.

W badaniu internetowym użyto Skali Samooceny SES Rosenberga (Self-Esteem Scale) w polskiej adaptacji Ireny Dzwonkowskiej, Kingi Lachowicz-Tabaczek i Marioli Łaguny (2008). Wykorzystano również zdjęcia imitujące posty z serwisu społecznościowego Instagram, zadania zawierające ilustracje środków płatniczych, które aktywizują myślenie o pieniądzu oraz opisy poziomu bliskości relacji z potencjalnym właścicielem profilu w danym serwisie społecznościowym. Dane zebrano dwiema ankietami internetowymi (w pierwszej znajdowały się 3 grupy badawcze, a w drugiej 6).

W pierwszym etapie badania uzyskano wyniki od 125 osób z obszaru geograficznego Polski, o różnym wieku. W części poświęconej analizie badawczej wykorzystano test Wilcoxona w celu porównania treści dotyczących sukcesów, majętności i powodzenia życiowego innych ludzi w serwisie społecznościowym Instagram z poczuciem własnej wartości w grupach badawczych.

W drugim, przeprowadzonym wśród osób w różnym wieku zamieszkałych w Polsce, uzyskano 209 wyników. Do analizy badawczej wykorzystano analizę ANOVA do porównania wartości poczucia własnej wartości i bliskości relacji oraz zbadania statystycznej istotności aktywizacji myśli o pieniądzu, w porównaniu grup.

Słowa kluczowe: Rosenberg; Tesser; Dion; self-esteem maintenance; activation of money-thinking; Instagram feed; sense of achievement; self-enhancement

Literatura

1. Dion, N. A. (2016). The effect of Instagram on self-esteem and life satisfaction

2. Wang, X., Chen, Z., & Krumhuber, E. G. (2020). Money: An integrated review and synthesis from
a psychological perspective. Review of General Psychology, 24(2), 172-190.

11.17 ?

Dagmara Boruc1

1Instytut Psychiatrii i Neurologii

Abstrakt

Zaburzenia odżywiania to jednostki kliniczne charakteryzujące się zaburzonym procesem łaknienia i spożywania pokarmu. Stanowią wyzwanie dla wszystkich specjalistów. Charakterystyczne są dla okresu dorastania. Zgodnie z aktualną klasyfikacją Amerykańskiego Towarzystwa DSM 5 (2013), zaburzenia odżywiania definiowane są jako uporczywe zakłócenia zachowań związanych z szeroko rozumianym odżywianiem się. Jak podaje J. Butcher, J. Hooley i S. Mineka (2018), są to całkowicie odrębne kliniczne jednostki z dwoma typami występującymi wśród dorosłych. Co istotne, zaburzenia odżywiania to grupa zaburzeń psychicznych, które coraz częściej prowadzą do śmierci u osób na nie zapadających. Zarówno w europejskiej wersji klasyfikacji chorób i zaburzeń psychicznych ICD-10 (1996), jak i amerykańskiego DSM-5 (2013) wyodrębniono:

1. Anorexia Nervosa (Jadłowstręt psychiczny);

2. Bulimia Nervosa (napadowy, „wilczy” głód);

3. atopowe zaburzenia jedzenia, które nie spełniają kryteriów rozpoznania pierwszej jak i drugiej postaci.

W europejskiej klasyfikacji ICD-10 (19936), do zaburzeń odżywiania zakwalifikowano (ICD-10 1996; Janas- Kozik, Rajewski 2018, s.245):

1. jadłowstręt psychiczny (Anorexia Nervosa- F50.0);

2. jadłowstręt psychiczny atypowy (F50.1);

3. żarłoczność psychiczną (Bulimia Nervosa- F50.2);

4. atypowa żarłoczność psychiczną (F50.3);

5. przejadanie się związane z innymi czynnikami psychologicznymi (F50.4);

6. wymioty związane z innymi czynnikami psychologicznymi (F50.5)

7. inne zaburzenia odżywiania się (F50.8);

8. zaburzenia odżywiania się, nieokreslone (F50.9).

11.18 ?

Dagmara Boruc1

1Instytut Psychiatrii i Neurologii

Abstrakt

Przy diagnozie zaburzeń depresyjnych u dzieci i młodzieży kluczowym jest pojawienie się i utrzymywanie się objawów afektywnych. Jedną z pierwszych taksonomii zaburzeń afektywnych w obszarze depresyjnego zaburzenia stworzył prof. A. Kępiński (Kępiński 1974). Autor wymienia:

1. młodzieńczą depresją buntowniczą, w której kluczowym jest postawa buntowniczą i zachowania agresywne, a w obszarze emocjonalno-psychicznym brak wiary w siebie i umniejszanie swojej wartości;

2. młodzieńczą depresję labilną, z charakterystyczną labilnością nastroju, tendencją do podejmowania zachowań samobójczych;

3. młodzieńczą depresję rezygnacyjną, gdzie istotnymi są pesymizm w postrzeganiu siebie, świata i własnej przyszłości, a co za tym idzie brak motywacji do tworzenia życiowych planów;

4. młodzieńczą depresję apatyczno- abuliczną ujawniającą biernością, powściągliwością w zachowaniu a także poczuciem pustki (Kępiński, 1974; Gmitrowicz, Janas- Kozik 2018).

W aktualnie wykorzystywanej klasyfikacji amerykańskiej DSM-5 (2013), do zaburzeń afektywnych (nastroju), w postaci zaburzeń depresyjnych zalicza się:

1. Zaburzenie depresyjne;

2. Dezorganizujące zaburzenie regulacji nastroju (296.99, natomiast w ICD-10 pod kodem F34.8);

3. Utrwalone zaburzenie depresyjne- dystymia (300.4, natomiast w ICD-10 pod kodem F34.1);

4. Przedmenstruacyjne zaburzenie dysforyczne (625.4, natomiast w ICD-10 pod kodem N94.3);

11.19 Społeczno-kulturowe uwarunkowania uzależnienia od substancji psychoaktywnych

Krzysztof Wesołek1

1Uniwersytet Mikołaja Kopernika

Abstrakt

Uzależnienie to stan psychicznej lub fizycznej zależności od psychoaktywnego środka chemicznego, przejawiający się przymusem przyjmowania tej substancji w celu uzyskania efektów jej działania lub uniknięcia przykrych objawów jej braku. Jest to nabyta potrzeba zażywania jakiejś substancji. Termin „uzależnienie” jest stosowany do opisu zaburzeń psychicznych, jak uzależnienie od przyjmowania narkotyków (narkomania) lub wykonywania innych przymusowych i kompulsywnych zachowań: np. seksu, masturbacji, hazardu lub robienia zakupów. Do wyjaśnienia złożonego zjawiska, jakim jest uzależnienie, wykorzystuje się interdyscyplinarny, wielopoziomowy opis wyjaśniania zachowań zależnych. Prawdopodobieństwo wystąpienia uzależnienia może zależeć od czynników genetycznych i psychologicznych, od indywidualnej predyspozycji neurobiologicznej lub od czynników społeczno-kulturowych. Uzasadnionym jest stwierdzenie, że narkomania to zjawisko wielowymiarowe. W posterze skupiam się wyłącznie na społeczno-kulturowym poziomie wyjaśniania, próbując wskazać międzyosobowe aspekty powstawania predyspozycji do rozwoju uzależnienia od substancji psychoaktywnych. Międzyosobowy poziom wyjaśniania skupia się na opisie relacji interakcji międzyosobowych, które wpływają na podstawowe zdolności i procesy poznawcze (Żuromski, 2020). Poprzez odwołanie do tego, co stanowi społeczną lub kulturową strukturę, wyjaśniam zjawisko rozwoju mechanizmów mogących sprzyjać nadużywaniu narkotyków.

Literatura

  1. Żuromski D. (2020), Międzyosobowy poziom wyjaśniania umysłu i zdolności poznawczych. Filozofia Nauki, 28, 47-74.