Bölüm 8 Ek: Metin Sürümü 1.1 Hakkında

İlk olarak kitabımı Eylül 2019’da tanzil.net’ten indirdiğim metin sürümü 1.0.2’ye dayanarak yayımladım. Metin, yaklaşık 13 yıldır oradaydı ve hala onlar tarafından hata içermediği düşünülüyordu. Ancak, kitabımın yayımlanmasından yaklaşık 1.5 yıl sonra, 12 Şubat 2021’de, onlar bir değişiklik yapmaya karar verdiler, bu değişiklik opsiyonel gibi görünüyor ve kendi perspektiflerinden subjektif bir seçime dayanıyor. Ek bölümde, değişikliklerin getirdiği tüm sorunları ve güncellenmiş metinle bazı kodları bulma çabamı açıklayacağım. Bu bilgileri paylaşarak konunun uzman alimlerine neyin mutlak gerçek olduğuna karar vermeleri için bırakıyorum. Öte yandan, uzun araştırmalarım sonucunda, doğru metin sürümünün daha önceki olan 1.0.2 sürümü olduğu sonucuna vardım ve bu nedenle metne dayalı tüm kodlarımı ve genel sistemimi bu metin üzerinde tuttum. Ancak, uzman alimlere, klasik Arapça dilbilgisi kurallarına dayanarak konuyu derinlemesine incelemelerini ve doğru olanı kararlaştırmalarını öneririm. Eğer onlar, üç ayetteki “bada-ma” kelimesinin yazım şeklindeki değişiklikle ilgili yeni metin sürümü 1.1’in doğru olduğundan %100 eminlerse, o zaman doğru metin sürümü olarak sürüm 1.1’i seçip kullanabilirler. Sonra, bu üç ayetteki kelime bilgisini içeren tüm sunduğum kodları da göz ardı etmelilerdir. Ancak %100 emin değillerse, keşfettiğim sistem, kullandığım metin üzerinde olağanüstü bir 19 tabanlı tasarım önerdiği için metin sürümü 1.0.2’yi kullanmalarını öneririm. Ayrıca, klasik Arapça dilbilgisi açısından kendi uzun araştırmalarım, kullandığım metin sürümünün doğru olduğu ve badama kelimesinin metin sürümü 1.0.2’de olduğu gibi tek kelime olarak yazıldığı sonucuna ulaştırdı. Dolayısıyla, sadece bir akademik çalışma yaptım, keşiflerimi ve sonucumu paylaştım. Ancak, Allah en iyisini bilir ve kesin gerçeği bildiğimi asla iddia etmem. Bu yüzden, kitabımı bir akademik çalışma olarak değerlendirmenizi ve uzun vadede mutlak gerçeğin tespit edilmesi için daha fazla akademik çalışmalarla eleştiri yapmanızı tavsiye ederim. Bu özetten sonra konu hakkında daha fazla detayla devam edeceğim.

Bahsettiğim gibi, kitabımın yayımlanmasından sonra Tanzil.net tarafından 12 Şubat 2021’de metin sürümü 1.1 güncellendi ve bu subjektif güncellemenin detayları burada açıklanıyor: Tanzil.net Güncellemeler. Temel olarak, 2:181, 8:6 ve 13:37 ayetlerinde bulunan badama kelimesini tek kelime olarak yazmak yerine bada ma olarak iki kelime şeklinde ayırmak suretiyle basit ve tek bir değişiklik yaptılar. Bu, anlamı hiç değiştirmese de, onların açıklamalarından anladığım kadarıyla sadece subjektif bir tercihleri. Bu değişiklik, sadece bu ayetlerdeki kelime sayısını etkiliyor, geri kalanını değil.

8.1 Kitabımın yayımlanmasından sonraki metin güncellemesi!

2019’dan beri kitabımı basılı bir kopya olarak yayımlamadım, ancak eleştiriler ve bazı geri bildirimler alabilmek ve son basılı yayım öncesinde kendim gözden geçirebilmek için sadece internette çevrimiçi yayınladım Bu şekilde, herhangi bir hata bulunursa hızlıca düzeltebilir ve kitabımı güncelleyebilirdim. Gerçekten de 2021 başına kadar birkaç güncelleme yaptım ve kitabı bazı düzeltmeler, geliştirmeler ve yeni bulgularımla zenginleştirdim. 2019’dan beri Twitter ve Youtube hesaplarım üzerinden önemli bulgularımı yayarak daha kaliteli geri bildirim alabileceğimi düşünüyordum. İki yıl boyunca fark ettiğim bir şey, Müslümanların Kuran metnindeki 19 tabanlı tasarım iddialarına pek ilgi göstermedikleri ve sunulan bulguları çoğunlukla görmezden geldikleri oldu. Kitabımı İslam Stack Exchange sorularına cevaplar olarak paylaştığımda veya işimi bağımsız bir soru olarak diğerlerinin fikirlerini sormaya çalıştığımda, hepsi editörler tarafından kapatıldı, burada Müslümanların bu konuya bazı etkili kişiler tarafından açıkça olumsuz bakıldığını fark ettim. Bu olumsuz önyargı muhtemelen, daha önceki girişimde yazar Rashad Khalifa’nın, metni kendi uyduruk sistem iddiasına uydurmak için Kuran’dan iki ayeti utanmazca çıkarması nedeniyle oluşmuştur. Bilimsel olarak, verilerin manipülasyonu bir sahtekarlıktır ama onun takipçileri bu sahtekarlık eylemini utanmazca ve bilimsel olmayan bir şekilde savunuyorlar ve bir tarikat gibi davranıyorlar. Öte yandan, 2019’da keşfettiğim ve yayımladığım sistem, tek bir harfe bile müdahale etmeden tasarlanmıştır. Bilim insanı olarak bunun açık bir sahtekarlık olacağını biliyorum ve bu nedenle, tek bir harfi değiştirmek zorunda kalsam bile milyonlarca kod olsa da, böyle bir değişiklik yapmam çünkü bu bilimsel bir yaklaşım olmazdı. Sadece verilere olduğu gibi bakarım ve üzerinde kural tabanlı bir sistem olup olmadığını, metnin bozulmadığını ve değişmediğini gösterip göstermediğini test ederim. Bu nedenle, herhangi bir sistem araştırması, metinde açık klasik Arapça dilbilgisi hatası tespit edilmedikçe, Kuran’ın mevcut metinlerinde herhangi bir değişiklik yapmadan yürütülebilir.

Tanzil.net’ten Kuran metnini indirdiğim sırada, metnin en son sürümü Sürüm 1.0.2 idi. Bu metin, 4 Şubat 2008’de yayınlanmış ve 12 Şubat 2021’deki son güncellemeye kadar güncellenmemişti; bu son güncellemeyle en yeni sürüm, Sürüm 1.1 (v1.1) oldu. Tanzil sunucusunun e-posta grubuna abone olduğum için, bu bildirimi 12 Şubat 2021’de e-posta grubuna gönderilen bir e-postayla aldım:

“Tanzil Kuran metninin yeni bir sürümü (sürüm 1.1) http://tanzil.net/download/ adresinden indirilmeye hazır. Değişikliklerin günlüğünü buradan görebilirsiniz (tanzil.net/updates). Neyse ki, Tanzil Kuran metninde 2008’deki son yayından bu yana hiç yazım hatası bildirilmedi ve bu yeni sürümdeki güncellemeler daha çok teknik niteliktedir. Dolayısıyla, eski metin sürümünü (yani, v1.0.2) kullanıyorsanız, o sürümü kullanmaya devam etmek hala güvenlidir.”

Tanzil’den gelen e-postada bilgilendirildiği üzere, metnin son yayınlanmasından sonraki 13 yıl boyunca hiçbir yazım hatası bildirilmemiş. Bu, bu çok popüler sunucunun metnini kullanan hiç kimsenin yaklaşık 13 yıl boyunca herhangi bir hata bildirmediği anlamına geliyor. E-postanın son cümlesinde “eski metin sürümünü (yani, v1.0.2) kullanıyorsanız, o sürümü kullanmaya devam etmek hala güvenlidir” diyerek bu nokta daha da vurgulanıyor. Metin v1.0.2’de, analizim için kullandığım metinde hiçbir hata olmadığı açık. Öte yandan, teknik olarak onlar aşağıda daha ayrıntılı olarak tartıştığım gibi, bu şekilde yapmayı tercih etmişlerdir.

12 Şubat 2021’de Tanzil.net, son yayınlarından yaklaşık 13 yıl sonra bir güncelleme yayınladı. Metinde kelime düzeyinde tek bir değişiklik yapıldı. Yeni sürüm, v1.1’de, (بعدما) olarak yazılan ba’da-ma kelimesini iki ayrı kelime olarak, (بعد ما) şeklinde değiştirdiler. Bu kelime daha önce v1.0.2 metninde tek kelime olarak yazılmıştı. Bu kelime sadece üç ayette, 2:181, 8:6 ve 13:37 ayetlerinde bulunmaktadır. Diğer üç küçük güncelleme, Osman (Uthmani) mushaf metniyle uyumluluğu artırmak için üç kelime içindeki toplam üç harfi alternatifleriyle değiştirmekle ilgilidir. Ancak, toplam harf sayısı kodlarımda değişmediği için, bu güncelleme önceki metnin harf sayılarını değiştirmez ve bu nedenle, Ebced sayıları içeren birkaç kod dışında, bu kitabın mevcut kanıtlarını esas olarak etkilemez ve önemsizdir. Metin Sürümü 1.0.2’den Sürüm 1.1’e yapılan tüm güncellemelerin detayları tanzil.net/updates adresinde görülebilir.

Bu küçük ve biraz keyfi güncellemenin (yani metin Sürümü 1.0.2’de ba’da-ma tek kelime olarak yazılırken, şimdi metin Sürümü 1.1’de ba’da ma olarak iki kelime gibi yazılıyor) bir sonucu olarak, metin Sürümü 1.0.2’ye dayalı kodlar, şu üç ayetten gelen kelime sayısı bilgilerini içerdiğinden, 2:181, 8:6 ve 13:37, metin Sürümü 1.1 için geçerli değildir. Ba’da-ma kelimesinin anlamı veya okunuşu bu güncellemeyle hiç değişmese de, kelime sayılarını kelime arasındaki boşluklara göre saydığım için ilgili ayetlerden gelen toplam kelime sayılarını etkiler. Tanzil.net’ten e-posta yoluyla gelen güncelleme bildiriminden sonra, onlara cevap verip bildirimde bulunan kişiye ba’da-ma kelimesindeki bu değişikliğin nedenini sorma fırsatım oldu. Onun tam cevabını aşağıda alıntılıyorum:

“Kuran metninde ‘بعد ما’ ifadesinin 30 diğer geçişi vardır, bunların hepsi Tanzil metninde ilk sürümden bu yana ayrı ayrı yazılmıştır. Her iki yazım tarzı da doğru olup Arapçada birbirinin yerine kullanıldığı için, metni tutarlı tutmak amacıyla bu üç durumu yeni sürümde değiştirmeye karar verdik. Dolayısıyla, bu bir doğruluk meselesi değil, tutarlılık meselesidir. Her iki sürüm de hala doğru.”

O, “geçişler” kelimesine eklediği bir linkle, 2:75 ayetindeki gibi Tanzil sunucusundan “min badi ma”, “من بعد ما”, ifadesinin 30 kez geçtiği ayetleri getiriyordu. Ancak, yardımcı noktalamalar (harekeler) göz önünde bulundurulduğunda, bu daha açık bir şekilde noktalamalarla yazıldığında “مِنۢ بَعْدِ مَا” şeklinde “min badi ma” olarak okunur.

Arapça bilmeyen ama sadece kelime sayan biri olarak, bu iki kelimenin bana tam olarak aynı kelime gibi görünmediğini söyleyebilirim. “Min badi ma”nın 30 geçişinde, “badi ma”dan önce her zaman “min” gelir ve bu 30 geçiş, “min badi ma” olarak standart bir ifade gibi görünüyor ve her zaman ayrı olarak yazılıyor. Ancak, “ba’da-ma” veya “bada ma”, aynı kelimelere dayandığı gerçeğine rağmen bu 30 geçişten biraz farklı bir formda görünüyor.

Tanzil ekibinin “her iki yazım şekli de doğru” dediği halde, biraz farklı versiyonu olan (“min badi ma”) 30 ayrı yazım ile tek kelime olarak yazılan üç yazım (“ba’da-ma”) arasındaki fark, bana rastgele bir yazım seçimi gibi görünmedi. İlk başta, son 13 yıl boyunca bu şekilde yazılmalarının ve daha önceki sürümde (v1.0.2) bu zamana kadar değişmemiş olmalarının bir nedeni olmalıydı; bu, gelenekten gelen daha eski bir örüntü gibiydi. Daha sonra, “ba’da-ma”nın son 13 yıl boyunca tek kelime olarak yazıldığını ve neden daha önceki sürümde (v1.0.2) o zamandan beri değiştirilmediğini aynı kişiye sordum. Onun cevabı, “ba’da-ma”nın daha önceki el yazmalarında bu şekilde yazıldığı ve bu nedenle Tanzil metinlerinde izlenen biçimin bu olduğuydu.

Güncellemenin mevcut nedeni gösterilen “tutarlılık”, makul görünse de, değişikliğin açıklamasından pek tatmin olmadım. Sonuçta yapılan değişiklik, Kuran metninde olduğu için, tercih edilen değişikliğin klasik Arapça dilbilgisiyle uyumlu olması gerekir. Çünkü, metnin detaylarının açıklamasında, bu metni uzmanların incelemeleriyle büyük bir özenle hazırladıklarını ve 2008’den beri hiç hata bildirilmediğini zaten belirtmişlerdi. İnternet sitelerinde (http://tanzil.net/docs/tanzil_project) ve Sıkça Sorulan Sorular (FAQ) sayfalarında, bazı çok alakalı sorulara cevap veriyorlar. Alıntıladığım bazı ilgili cevapları aşağıda yer alıyor:

“Tanzil, Kuran siteleri ve uygulamalarında kullanılmak üzere yüksek derecede doğrulanmış bir Unicode Kuran metni üretmek için 2007’nin başlarında başlatılan bir Kuran projesidir. Tanzil projesindeki misyonumuz, standart bir Unicode Kuran metni üretmek ve web’de bu standart metin için güvenilir bir kaynak olmaktır.”

Ayrıca, metni bir dizi dilbilgisi ve okuma kurallarıyla karşılaştırdıklarını da şöyle belirtiyorlar:

“Kural Tabanlı Doğrulama: Bu adımda, temel Kuran metnini dilbilgisi ve okuma kurallarına göre doğrulamak üzere bir program geliştirildi…”

“Elde edilen Kuran metninin doğruluğunu ve kesinliğini sağlamak için, Kuran uzmanları ve hafızlar da dahil olmak üzere bir grup uzmanın yardımını geniş ölçüde kullandık.. Kuran metnimiz şimdi büyük Kuran sitelerinde ve projelerinde kullanılıyor, her ay milyonlarca aktif kullanıcıya sahip. Bu yüksek kullanıcı hacmine rağmen, 2008’deki metnin ilk sürümünün yayınlanmasından bu yana hiç yazım hatası bildirimi almadık. Metnin doğruluğu, Tanzil Kuran metnini aktif olarak kullanan birkaç proje tarafından da tekrar teyit edildi.”

” ‘Tanzil Kuran metni ne kadar doğru?’ Tanzil Kuran metni, şu anda Kutsal Kuran’ın (Hafs rivayeti) en otantik kopyası olan Medine Mushaf’tan dikkatlice türetilmiştir.”

O halde soru şu: Eğer metin zaten doğruysa, son 13 yıl boyunca kullanılmışsa ve hiç hata bildirilmemişse, tek bir kelimenin yazımını değiştirmek neden bu kadar önemliydi? Bu güncelleme, kitabımın ilk internet çevrimiçi yayınından yaklaşık 17 ay sonra yayınlandı. Basit bir değişiklik gibi görünse de, güncellenmiş metni kullandığımda kitabımdaki çoğu kodun çökmesine neden olmaktadır. İlginç bir şekilde, değiştirilen kelime ba’da-ma içeren üç ayet tesadüfen, gerçeğin ardından değiştirme ile ilgili anlamlar taşıyor.

(Kuran, 2:181) Şimdi her kim, bunu duyduktan sonra onu değiştirirse, her halde vebali, sırf o değiştirenlerin boynunadır. Şüphe yok ki Allah, her şeyi işitir ve bilir.

(Kuran, 8:6) Ve gerçek, gün gibi açığa çıktıktan sonra bile seninle münakaşaya devam etmişlerdi; sanki göz göre göre ölüme sürükleniyorlardı.

(Kuran, 13.37) Ve işte biz o Kur’ân’ı Arapça bir hüküm olarak indirdik. Yemin olsun ki, eğer sen, sana vahiyle gelen bu bilgiden sonra onların keyiflerine uyacak olursan, sana Allah’dan ne bir dost vardır, ne de bir koruyucu.

8.1.1 Ba’da-ma Kelimesi Üzerine Araştırmam ve Sonucu

Bu çok özel soru üzerine araştırmam, Şubat 2021 civarında başladı ve temelde Ekim 2021 sonuna kadar sonuçlandı, ancak 2022’de yeni ChatGPT teknolojisinin tanıtılmasıyla zaman zaman hafifçe devam etti. Uzun zaman alan yorucu araştırmamın detaylarını açıklamak değerlidir. Ancak, önce ulaştığım sonucu ve bu sonucun gerekçesini yazacağım, böylece okuyucu bu bölümün en önemli kısmını, tüm araştırma detaylarını okumadan önce okusun. Ba’da-ma kelimesiyle ilgili araştırma sonucum, klasik Arapça dilbilgisine göre, ba’da-ma’nın tek kelime olduğudur. Bu nedenle, içinde bulunduğu üç ayette, yani 2:181, 8:6 ve 13:37’de tek kelime olarak sayılır. Bu nedenle, kullandığım başlangıç Kuran metin sürümünü, yani metin Sürümü 1.0.2’yi kullanmaya devam etmeye karar verdim. Araştırmam sırasında Arapça dil uzmanlarından alabildiğim genel yanıtlar karışıktı ve bu özel soruya tek bir ortak cevap yoktu. Ancak, tüm yanıtlar o zamanki bilgilerine dayanan görüşleriydi. Hiçbiri, bu özel soru için kararlarını destekleyen spesifik bir klasik Arapça dilbilgisi kitabını gerçekten alıntılamadı. Yanıtlar karışık olduğu ve akademik bir yayında görmeyi beklediğim kadar detaylı olmadığı için bulgularımla tam olarak tatmin olmadım. Daha sonra, uzmanlara sormak yerine, doğrudan kendim araştırmaya devam ettim ve sonunda cevabı çok eski bir kitap olan Al-Kitab’da (Kitap) bulduğumu düşünüyorum. Bu kitap, tartışmasız, klasik Arap dilbiliminde öncü ve en saygıdeğer kişilerden biri olarak tanınan, ünlü dilbilimci Sibaveyh’in eseridir. Sibaveyh’in 760’ta doğduğu ve 796’da öldüğü biliniyor. Tam adı Ebu Bişr Amr bin Osman bin Kanber el-Basri idi ve Basra’nın önde gelen dilbilimcisi ve Arapça dilbilgisi ve dilbilimi üzerine en eski kitabın yazarıydı. Aşağıdaki alıntı, Wikipedia’dan onun kitabının önemini iyi açıklıyor:

“Al-Kitāb veya Kitāb Sībawayh (‘Sibaveyh’in Kitabı’), Arap dilinin temel dilbilgisi kitabıdır ve belki de ilk Arapça düzyazı metnidir. Al-Nadim, kırk iki dilbilimcinin işbirliğiyle hazırlandığı söylenen hacimli eseri, ‘zamanından önce eşsiz ve sonrasında rakipsiz’ olarak tanımlar. Sibaveyh, Al-Khalil bin Ahmed el-Ferahidi’nin, hocası ve ilk Arapça sözlüğün yazarı ’Kitab al-’Ayn’ın yanı sıra leksikografi, diyakritik, şiirsel ölçü (ʻarūḍ), kriptoloji gibi birçok filolojik çalışmanın ünlü yazarının aktardığı Arapça deyişlerden, ayet ve şiirlerden alınan sayısız örneklerle dilbilgisi, dilbilgisel kategorilerin temel kurallarını belirlediği kapsamlı, ansiklopedik bir Arapça dilbilgisi kitabı üretti” (https://en.wikipedia.org/wiki/Sibawayh).

Onun hakkında bilinmesi gereken başka bir alıntı: “Sibaveyh, Arap dilbilgisinin temelini atan kişi olarak, herkesten daha fazla, Arapça’nın temel dilbilimcisidir.” (https://www.encyclopedia.com/history/news-wires-white-papers-and-books/sibawayh).

Sibaveyh’in Al-Kitab’ı satılırken nasıl pazarlandığını gösteren sifatusafwa.com web sitesinden son bir alıntı yapacağım: “SIBAWAYH’İN KİTABI - NİHAİ REFERANS: Al-Kitab, Arapça dilbilgisinin ana kitabı, sıklıkla Arapça dilbilgisi ve kurallarının üzerine yazılmış ilk eser olarak anılır, öncesinde bu konu sadece sözlü gelenekti”.

Al-Kitab çevresinde hala devam eden ve yeni akademik çalışmalar bulunmakta, bu da onu araştırma sorum için yetkin bir kaynak olarak kabul etmenin adil olduğunu gösteriyor, ancak bu her zaman doğru olması gerektiği anlamına gelmiyor. Sibaveyh’in Al-Kitab’ındaki cevabı kabul etmemin nedenleri şunlardır: İlk olarak, onun kitabı Al-Kitab’da, ba’da-ma kelimesinin bileşik desen şeklinde tek kelime olduğunu açıkça tanımlayan yeterince açıklayıcı bir cevabı var. O, Kuran’ın vahiy edildiği zamana en yakın klasik Arapça dilbilimcilerden biridir. Onun kitabı, klasik Arapça dilbiliminde yazılmış ilk kitap olarak kabul edilir ve zaten akademisyenler tarafından referans olarak kabul edilmiş ve hala aktif olarak referans alınmaktadır. Mevcut uzman akademisyenlerin görüşlerinin karışık olması ve onların cevaplarındaki ifadelerden tam olarak emin olmadıkları izlenimi alarak, Sibaveyh’in cevabını doğru cevap olarak kabul etmemin son nedenidir. Tüm karışık cevapları göz önünde bulundurarak, Sibaveyh’i, tarih boyunca ve bugüne kadar bilinen tüm klasik Arapça dilbilimciler arasında en üst yetki olarak algıladığım için onun cevabını kabul etmek en mantıklı yaklaşım olarak göründü. 2021 civarında Arapça dil uzmanlarından aldığım bazı cevaplar ve Al-Kitab’dan aldığım bilgilere dayanarak sonucuma vardım, ancak daha sonra 2022 sonlarında tanıtılan yeni teknoloji ChatGPT’yi de kullandım ve ona aynı soruyu sordum. ChatGPT, bilgisine dayanarak ba’da-ma’nın tek kelime olduğunu doğruladı, bu da sonucumu daha da teyit etti. ChatGPT’nin cevaplarını aşağıda detaylı olarak paylaşacağım.

ba’da-ma kelimesi hakkındaki sonuçlarımı ve bu sonuçlara ulaşma sebeplerimi açıkladıktan sonra, Sibawayh’ın Al-Kitab’ındaki ba’da-ma kelimesi hakkındaki açıklamayı özetleyeyim. Arapça bilmediğim için, araştırmamı İngilizce olarak yaptım ve Al-Kitab’daki ba’da-ma hakkında bilgiyi zaten özetlemiş bir akademik yayın buldum (Eddakrouri 2016). Bu tezin 19. sayfasından neredeyse tam alıntıyı aşağıda sunuyorum. Ne tesadüf! Neyse, tezin 19. sayfasından bilgiye devam edelim:

“Sibawayhi (Qanbar, C. 2, 1966-1977, s.139), بعدَ /ba’da/ ve قبل /qabla/ kelimelerinin ardından ما /mā/ gelmesiyle, bu kelimelerin bileşik bir örüntü şeklinde tek kelime haline geldiğini açıkladı. Bu durumda, ما /mā/, bu iki zarf ismini اضافة / ’iḍāfa/ (Eklemleme) durumundan çıkarır ve bunun yerine, genellikle geçmiş zamanlı bir fiille başlayan bir cümleyle doğrudan takip edilirler. Örneğin, ba’da-mā shāhadahu ’aḥadu lmārrati/ (bir yoldan geçen onu gördükten sonra) (Ryding, 2005, s.414).”

İlk cümlede Sibawayh’in açıklamasını okuduk. Ancak, kısa alıntının ikinci cümlesinde, Ryding (Ryding 2005)’in çağdaş bir Arapça dilbilgisi kitabında da ba’da-ma’nın tek kelime olarak kabul edildiğini görüyoruz. Bu, güncel zamanın klasik Arapça dilbilgisi uzmanından ek bir destekleyici bilgi olarak kabul edilebilir.

Bu alıntı hakkında paylaşmak istediğim ilginç bir bilgi daha var. Bu, uzun ve yorucu bir araştırma sürecinden sonra doğru cevabı bulduğuma nihayet ikna olduğum tek kısa paragraftaki bilgidir. Ba’da-ma kelimesi hakkında doğru cevabı tam olarak bulduğum ilk ve tek bilgiydi. Bu bilginin benim için önemi, Kuran’ın ana metnini son güncellenmiş metin olarak, sürüm 1.1 olarak değiştirmeye başlamış olmama rağmen hala araştırmaya devam ettiğim için bir dönüm noktasıydı. Ba’da-ma’nın doğru biçimini araştırmalarıma aldığım karışık cevaplar göz önünde bulundurarak emin olmadığım için, kitabımın ana gövdesinden ilgili önemli kodlamaları kaldırmaya başlamıştım. Ba’da-ma’nın doğru biçimi hakkında hala emin olmadığım için, önceki metnin ilgili kodlarını bu kitaba ek olarak sağlamayı ve durumu belirsiz bırakarak gelecekte konu üzerinde araştırma yapacak uzmanlara kararı bırakmayı düşünüyordum. Bir anlamda, bu kitabı gelecekteki olası akademik çalışmaları teşvik etmek ve kolaylaştırmak için sonuçsuz bölümlerle daha akademik bir formatta değiştirmeyi düşünüyordum. Ancak, karışık cevaplardan memnun kalmadığım için araştırmaya başlamamın yaklaşık 6 ay sonra, internet üzerinde farklı anahtar kelimelerle kendim daha fazla araştırma yapmaya karar verdim ve uzmanlara görüşlerini sormak yerine. Hemen yukarıda alıntıladığım bilgiyi (Eddakrouri 2016) yüksek lisans tezinin 19. sayfasında buldum. Dolayısıyla, kitabımdaki 19 tabanlı sistemin en kritik bilgisi, toplam 174 sayfa olan tezin 19. sayfasında yer alıyordu. Bu fenomeni keşfettiğim anda, bu tez, uzun araştırmalarım sırasında bulabileceğim ilk ve tek akademik düzey kaynaktı. Benim için çok ilginçti ve burada paylaşmaya değer buldum. İngilizce kaynakta son cevabımı bulmamın ve bu bilginin sayfasının tam olarak 19 olmasının olasılığını düşünmenizi istiyorum.

8.1.2 ba’da-ma Kelimesi Hakkındaki Araştırma Sürecimin Özeti:

Araştırmamın sonuçlarını özetledikten sonra, şimdi ba’da-ma kelimesi hakkındaki nispeten uzun araştırma sürecimin detaylarını açıklamaya başlıyorum. Kitabımın ilk yayın tarihi olan 2019’dan 2020’ye kadar yaptığım keşiflere kadar, tüm analizlerimi Basit Temiz metin Sürüm 1.0.2 üzerinde gerçekleştirdim ve birlikte, incelenen Kuran metni üzerinde sistematik kurallara sahip mucizevi bir 19 tabanlı sistem öneren gerçekten şaşırtıcı kodlar keşfettim. Ana sistemin kodları tüm bölüm, ayet ve kelime bilgilerini bir araya getirir ve ilk bölüm Al-Fatiha’dan itibaren kodlama kurallarının anahtar kodlama örüntülerini gözlemlediğimiz açık bir sistem önerir. Bu çok açık kural tabanlı sistemi içeren mucizevi kodlar için ayrılmış bir bölüm, 4.1.2 Bölümü, ayırdım. Kullandığım metinde (“Basit Temiz” Sürüm 1.0.2) bir hata olmadığını varsayarak, 4.1.2 Bölümünde sunulan sistem, metnin üzerinde mucizevi bir 19 tabanlı tasarıma sahip olduğunu ve bu nedenle değişmeden kaldığını önerir. Bu değişmezlik öneren deliller, her ayette kullanılan kelime sayısına ve tüm mevcut bölüm ve ayet yapısına kadar olan seviyeye kadar varır. Bunun üzerine, harf bilgilerini de bölüm, ayet ve kelimeler bilgisi üzerine ekleyen başka çok ilginç kodlamalar da var ( 4.2.2.1 Bölümü, 4.2.2.1.3 Bölümü, 4.2.3.1 Bölümü). Temel olarak, bölüm, ayet, kelimeler ve harf sayılarını kullanarak, her ayetin temsil numaralarını alabiliriz. Sonra bunları her bir karşılık gelen ayetle değiştirir ve bir anlamda metni doğal sayılarıyla yeniden yazarız. Bu kodlar birlikte, her ayetteki kelime sırası ve harf sayısına kadar olan seviyede, tüm mevcut bölüm ve ayet yapısı üzerinde değişmezliği öneren güçlü deliller olarak durmaktadır. Bu kodlar üzerine, bu kitapta çeşitli bölümler üzerinde sunduğum birçok ilginç kodlama da var. Ancak, bunlar, mevcut yapısıyla (“Basit Temiz” metin Sürüm 1.0.2) Kuran’ın tam metni üzerinde harflere kadar bir sistem öneren çok açık kodlamalar olarak öne çıkıyor. Kesinlikle ilahi bir tasarım olduğunu iddia edemem ama o belirli metin üzerinde açık kural tabanlı 19 kodlama sistemi olduğunu ve gözlemlerim ve ölçümlerime dayanan sonucumun ilahi bir tasarımı önerdiğini kolayca savunabilirim. Ancak, yeni metin güncellemesiyle, ba’da-ma kelimesinin tek kelime olarak yazılması gerektiği doğruysa ve en son sürüm v1.1’de değiştirildiği gibi ayrı yazılırsa, ana sistemin kodları dahil olmak üzere bu önemli kodların çoğu çöker.

Eğer “ba’da-ma” kelimesinin gerçek biçimi, güncellenmiş metin sürümü v1.1’de olduğu gibi ayrı olsaydı, kullandığım metinde (v1.0.2) tüm açık 19 tabanlı sistemi gözlemlemek beni oldukça şaşırtırdı. v1.1’de bulduğum ve sonraki alt bölümlerde sunduğum birkaç ilginç yeni benzersiz kod var, ancak metin sürümü 1.0.2’de gördüğüm gibi net bir 19 tabanlı sistem göremedim. Klasik Arapça dilbilgisi kurallarına göre “ba’da-ma” kelimesinin gerçek biçiminin tek kelime olarak “ba’dama” mı yoksa iki kelime olarak “ba’da ma” mı olduğunu bulmak için aklımı ve kalbimi tatmin eden bir cevap bulmak için araştırma yapmaya karar verdim. Arapça bilmediğim için bu benim için oldukça zor bir görevdi. Bu nedenle, konu hakkında uzman akademisyenlere danışmaya ve en eski Kuran el yazmalarına bakmaya karar verdim.

Eski Kuran el yazmaları hakkında, ma kelimesinin önceki kelimesiyle arasında her zaman aynı büyüklükte boşluk bırakan ve kelimenin biçiminin tek kelime veya iki kelime olmasından bağımsız olan d harfinin bağlantısız olması nedeniyle gerçek kelime biçimini bulmada yardımcı olamayacakları ortaya çıktı. Bu, daktilo yazıcıların metni basmayı sağlamadan önceki erken el yazması metinlerde gözlenen bir gerçektir. Erken el yazmaları konusunda uzman olan Dr.van Putten, Twitter’da (şimdi X olarak adlandırılıyor) başka bir uzmana erken el yazmalarındaki ba’da-ma kelimesinin durumu hakkında sorduğumda bana bu gerçeği bildirdi. Bu bilgiyi doğru bir şekilde alıntılamak için aşağıdaki görüntüde onun tam cevabını sunuyorum:

Bu gerçeği bilmiyordum ve ba’da-ma kelimesini içeren üç ayeti görmek için corpuscoranicum.de sunucusundan bulabildiğim birçok eski el yazmasına bakmıştım. Hepsi, ba’da ve ma kelimeleri arasında belirgin bir boşlukla görünüyordu ama bu araştırma sırasında, Arapça’nın d gibi bağlantısız harflerinin ardından benzer büyüklükte boşluk olan bazı diğer tek kelimeler de dikkatimi çekti. Ne Arapça dilbilgisi ne de eski el yazmaları konusunda uzman olmadığım için, bu gözlemlerime dayanarak herhangi bir sonuca varamadım. Dr.van Putten’in açıklamaları gözlemlerimi doğruladı. Dolayısıyla, eski el yazmaları hakkındaki araştırmamın sonucunda, erken el yazmalarının klasik Arapça dilbilgisi açısından ba’da-ma kelimesinin gerçek biçimini bulmada pek yardımcı olmadığı ortaya çıktı. Bu gerçeği öğrendikten sonra, tek seçenek klasik Arapça dilbilgisi hakkında kaynaklardan veya uzmanlardan cevap aramak gibi görünüyordu.

İnternet üzerinden dünyanın her yerinden uzmanları araştırdım ve bulabildiğim Arapça dilinde uzmanlık sahibi tüm akademisyenlere ulaşmaya çalıştım. Bunların küçük bir kısmı nazikçe ba’da-ma kelimesinin Kuran’ın o üç ayetinde klasik Arapça dilbilgisi açısından tek kelime mi yoksa iki kelime mi olduğu hakkında bir cevapla soruma döndü. Ne yazık ki, aldığım cevaplar karışıktı, bu da ne aklımın ne de kalbimin aldığım cevaplardan gerçeği bulduğuma tam olarak ikna olmadığı anlamına geliyordu. Şubat 2021’den Ekim 2021’e kadar önemli bir süre alan bu sürecin aldığım cevapları özetlemeye değer.

Uzman Görüşleri Özeti:

Uzmanların görüşlerinin bu özetinde, yanıtlarıyla birlikte isimlerini paylaşmaya izin veren uzmanların sadece isimlerini belirteceğim. Ayrıca, tüm cevapların tamamını paylaşmayacağım ama tüm cevapların ana noktalarını özetlemeye çalışacağım. Belirtmem gereken diğer bir nokta ise iki grup cevabımın olmasıdır. İlk grup, Mart 2021 civarında ilk soru formatıma dayanarak yanıt verdi, burada sorumu “Kuran’ın o üç ayetinde ba’da-ma tek kelime olarak mı yoksa iki ayrı kelime olarak mı yazılır?” şeklinde sormuştum. Çünkü o zamanlar yazım biçiminin kelimenin tek kelime mi yoksa iki kelime mi olduğunu açıklığa kavuşturabileceğini varsaymıştım. Ancak, daha önce de belirttiğim gibi, el yazması erken metinler bu soruya cevap veremiyor. Sorumun ifadesinde yazı kelimesi olduğu için, bu biraz yazım tarzına yönelik önyargı veya kafa karışıklığına neden olabilir. Amacım, ba’da-ma’nın klasik Arapça dilbilgisi açısından tek kelime mi yoksa iki kelime mi olduğunu öğrenmekti. Soruma bir örnek olarak, şairin ilk ayette “min badi ma” olarak ayrı kelimeler kullanırken, ikinci ayette ba’dama olarak birleşik tek kelime kullandığı çağdaş bir Arapça şiirini de paylaştım. Çünkü şairin iyi seviyede Arapça dilbilgisi bilgisine sahip olması gerektiğini ve iki ardışık satırda kelimenin hem ayrı hem de birleşik olarak kullanılmasının dilbilgisel bir sebebi olabileceğini varsaymıştım.

İlk yanıtı, Türkiye’deki bir Arapça Dil Bölümü’nden bir Yardımcı Doçentten aldım. O, “Genellikle ayrı yazılır, ancak bazen Cahiliye (İslam öncesi) şiirlerinde olduğu gibi bitişik de yazılabilir.” dedi. Ayrıca, fakültesinde ma kelimesi üzerine çalışmaları olan başka bir fakülte üyesine de sordu ve o kişi daha detaylı bir cevap verdi. Ma hakkında belirli yargılardan kaçınmayı önerdi, “çünkü bunun 12 çeşidi var ve bunların Cahiliye şiirlerinde ek kullanımları da mevcut” dedi. Üç ayetteki ba’da-ma için özel görüşü, iki ayrı kelime olduğu yönündeydi. Bu iki uzman, Arapça ana dilleri olmayan kişilerdir.

Başka bir yanıtta, Ürdün’den İslam Öncesi Edebiyat profesörü genel durumu açıklayan ve kendi görüşünü belirten bir yanıtla cevap verdi. Onun yanıtının özetim şöyle: “Biz (Müslümanlar) Kuran’ın yedi nüshasının Halife Osman zamanında yazıldığı şekliyle yazımını takip ederiz ve sonsuza dek takip edeceğiz. Asil Kuran’ın yazımı sadece ona özgüdür çünkü şekli kutsal bir şey olarak kabul edilir ve dokunulamaz. Ancak, Arapça’nın çağdaş yazım modeli Kuran’daki gibi değil.” Kuran yazımları ve mevcut Arapça hakkında genel perspektifi açıkladıktan sonra, spesifik sorum hakkında kendi görüşünü şu şekilde paylaştı: “… bazıları boşluksuz yazarken, diğerleri ayrı yazıyor ve hepsi saygı görüyor. Ancak, benim için, ben her zaman bunu ve benzer birçok kelimeyi tek kelime olarak yazarım ve kafa karışıklığı, Arapça yazımda bağlayıcı ve bağlantısız harfler gibi harika bir şeyden kaynaklanıyor, bu yüzden birçok Arap ve başlangıç seviyesindekileri çok karıştırıyor. (بعدما) ve (من بعدما) ile ilgili olarak, ikinci yazım şekliyle aynı fikirde değilim ve (بعدما)’nın herhangi bir metinde kelimenin öncesine veya sonrasına bakmaksızın tek kelime olduğunu düşünüyorum.” “İkinci” derken, ba’da-ma ve min badi ma’nın şair tarafından şiirin iki ardışık satırında sırasıyla tek kelime ve iki kelime olarak kullanıldığı e-postamda paylaştığım şiire atıfta bulunuyor. Yani, Ürdün’den İslam Öncesi Edebiyat profesörünün bu cevabına göre, ne olursa olsun ba’da-ma veya min badi-ma her zaman tek kelime. Bu, daha önce hiç min badi ma’nın min badi-ma gibi bileşik bir formda kullanıldığını görmediğim için çok ilginç bir yanıttı. Bu yanıtın bu kısmı sadece bu uzmandan geldi.

Dr. Mu’men Badarin’den, Filistin’deki Arapça Bölümünden Arapça Dilbilgisi Yardımcı Doçentinden aldığım başka bir cevap şu şekildeydi: Dr. Badarin, anladığım kadarıyla, “ba’da-ma’nın Kuran’da geleneksel olarak tek kelime olarak yazıldığını düşünüyor, ancak genel olarak bu kelimenin ayrı yazılması gerektiğini (بعد ما) belirtiyor, ancak” ‘Ma’ bozucu bir kelime (kaffa; كافة) ise ayrı olabilir” dedi. Görüşünü desteklemek için, “kutsal Kuran’a göre, yazım benzersizdir ve standart yazım şekliyle (Osman Şekli) uyumlu değildir” dedi. Ayrıca, herhangi bir belirli alıntı veya sayfa belirtmeden 4 farklı kitap önerdi, ancak Arapça bilmediğim için bunları okuyamadım.

Birleşik Arap Emirlikleri’ndeki Arapça ve Çeviri Çalışmaları Bölümü’nden Çeviri Profesörü Dr. Ahmed Ali’den daha detaylı bir cevap da aldım. Konuyu araştırmak için zaman ayırdı ve birden fazla e-postama detaylı şekilde yanıt verdi. İlk e-postama verdiği ilk yanıt şu şekildeydi:

“Ba3d zarf olarak kullanıldığında, /d/ harfine fathah eklenir ve tek kelime olarak yazılır بعدَما. Eğer ba3d, /min/ edatıyla öncelenirse, o zaman isim olarak kullanılır ve iki ayrı kelime olarak yazılır بعدِ sonra ما. /Min/ ile birlikte bu üç ayrı kelime olur: من بعدِ ما.” İki ardışık ayette ba’da-ma kelimesinin her iki kullanımına sahip olan şiir örneği hakkında daha detaylı bir cevap da verdi: “Alıntıladığınız örnek, genel bir prensip olarak hiçbir şeyin kanıtı olarak kabul edilemez. Bu modern bir şiirdir ve dilbilimsel olarak hiçbir anlam ifade etmez ve bir görüşü veya diğerini desteklemek için kullanılamaz. Ancak, yazar Kuran’ın yazım geleneğini takip ediyor gibi görünüyor, yani بعدَما zarf olarak kullanıldığında tek kelime; ve من بعدِ ما, ba3d /min/ tarafından öncelenen bir isim olarak kullanıldığında ayrı kelimeler olarak yazılır. Bu, bazı dilbilgisi kurallarına dayalı mı, kafamdan hemen söyleyemem. Ancak, bu araştırmayı hak ediyor. Bunun üzerinde çalıştığınız için, dilbilgisi uzmanlarının bu konuda ne dediğini kontrol edebilirsiniz: ba3d’in sıfat olarak veya isim olarak kullanımı ve semantik etkileri. /ma/’nın çeşitli kullanımları ve işlevlerini kontrol etmek de zamanınıza değer, çünkü bu, /ba3dma/’nın bazen 1 veya 2 kelime olarak yazılmasının nedenlerine dair bazı ipuçları sunabilir.”

Dr. Ali, ayrıca yetkin hafızlara danışmamı önerdi. En azından izlenimime göre bir tane bulabildim ve o da nazikçe ba’da-ma’nın iki kelime olduğunu cevapladı. Detaylı cevabını, farklı ses katmanlarına atıfta bulunarak Dr. Ali ile paylaştım ve görüşünü sordum, ancak o bunun sadece sağlam kanıtlardan yoksun icthad (bağımsız akıl yürütme) olduğunu söyledi. Aylar sonra, iki başka hafıza (Hafız) sorma fırsatım oldu, biri iki kelime dedi, diğeri (Mısır’dan) tek kelime dedi. Dr. Ali, daha fazla takip sorularıma oldukça duyarlı ve yardımcıydı çünkü kendisi konu hakkında bazı diğer alimlere sorgular yaparak araştırma yaptı. Dr. Ali, sorgularına aldığı bir cevabı paylaştı. Cevap, Waqf ve Ibtida konusunda uzmanlaşmış bir Kuran tilaveti Profesöründen şöyleydi: “O, ba3da-ma’nın iki kelime olduğunu söyledi ve şunları belirtti: ‘Bu konu tilavetle ilgili değil. Biz bunu böyle öğrendik.’ Bu, Arapça diline göre dilbilimsel olarak ba3da’nın bir kelime ve ma’nın başka bir kelime olduğu anlamına geliyor. Bu, öğretmeninden böyle aldığını söylemek istememişti. Ne yazık ki, bu konuyu onunla daha fazla sorguladığımda, sadece ‘Bu konu tilavetle ilgili değil.’ dedi. Dolayısıyla, sonucum, o kişinin içtihad yaptığı yönünde. Bu sadece kendi görüşü.”

Dr. Ali, şunları ekledi: “Şimdi, tüm bunlar Kuran’ı okurken hiçbir sorun teşkil etmiyor, çünkü kimse ba3dama’da duraklamaz ve ba3da’da duraklamak gerekmez. Bu, bu konu hakkında sorulan birçok kişinin gerçekten neden bilmediğini açıklıyor. Bu özel örneği problemli bir konu olarak hiç düşünmemişlerdi. Ancak, kelime sayımı söz konusu olduğunda bir sorun haline geliyor.”

Bu, bana ba’da-ma’nın durumu hakkındaki özel konuyu öğrenmek için hafızların doğru kaynak olmayabileceği izlenimini verdi. Sorularıma cevap verdiği son ve aynı e-postada, şu nihai görüşünü paylaştı:

“Şimdi, o 3 Ayette /ba3da ma/’nın iki kelime olduğundan %100 eminim. Kontrol ettiğim tüm Kuran nüshalarında bu iki kelime açıkça ayrı olarak yazılmış. Kuran yazısı, tilavet söz konusu olduğunda saygı gösterilir ve o 3 Ayetteki /ba3da ma/’nın ayrı yazılan iki kelime olduğunu belirlemekte hiçbir karışıklık yaşamıyorum. Kontrol ettiğim tüm nüshalarda durum bu. Umarım bu konuyu sonuçlandırır.”

Yani, sonucunu kontrol ettiği Kuran nüshalarına dayandırmıştı. Erken klasik Arapça kitaplara dilbilimsel bir atıf göremediğim için tamamen ikna olmadım. Ancak, konu üzerinde önemli zaman harcamıştı ve konuya samimi çabalarını göz önünde bulundurarak onun görüşlerine eğilimliydim, bu yüzden kitabımı en son metin (v1.1) temelinde ana metin olarak alarak ve önceki metinle (v1.0.2) ilgili kodları kitabımın ekine taşıyarak güncellemeye başlamıştım. Konuyu diğer bilim insanlarının gelecekteki araştırmalarına açık bırakmayı planlıyordum. Temelde, kitabımı, konuyu işaret ederek ve çözümü başkalarının gelecekteki araştırmalarına bırakarak daha akademik bir forma dönüştürmeyi düşünüyordum. Bu süreç, araştırmamın ilk kısmının sonucuydu. Ancak o zamanlar, özel sorunlarım ve hastalıklar nedeniyle birkaç ay boyunca kitabımın revizyonuna ara vermek zorunda kalmıştım.

Araştırmamın ikinci kısmı planlanmamıştı ama spontane olarak gerçekleşti. Hastalığım iyileştikten sonra, karışık ve kişisel görüşlere dayalı cevaplardan yeterince tatmin olmadığım için, zaten başlamış ve yarıya kadar ilerlettiğim yeni v1.1 metniyle revizyona devam etmek yerine, konuyu bir kez daha araştırmaya karar verdim. Bu seferki ilk denememde, Eddakrouri’nin (Eddakrouri 2016) yüksek lisans tezini buldum, burada Al-Kitab’dan Sibawayh’ın açıklamasını okudum ve sanki erken klasik Arapça dilbilgisi otoritelerinden biri olan Sibawayh, çok spesifik soruma doğrudan cevap veriyormuş gibi hissettim! İlk kez bir klasik Arapça dilbilgisi kitabından bir cevap bulduğum için çok mutlu oldum, bu kitap erken klasik Arapça dilbilgicilerinin en saygıdeğerlerinden biri olan ve aslında en erken ve en popüler olan Sibawayh’ın kitabı çıktı. Ba’da-ma hakkındaki bu dönüm noktası bilgiyi diğer uzmanlara sormak ve bu bilgiye dayanarak yaptığım sonucun yanlış olmadığından emin olmak istedim. Sonra, Sibawayh’ın Al-Kitab’ından bilgiyi ve Kuran’daki üç ayet etrafındaki konuyu paylaşarak diğer bazı uzmanlara bu konu hakkında görüşlerini sordum. Birkaç cevap alabildim, kısacası çoğu Sibawayh’ın alıntısından çıkardığım cevapla aynı fikirdeydi. Bu cevapları aşağıda paylaşacağım.

Lübnan’daki Arapça ve İslam Çalışmaları bölümünün profesörü ve başkanı olan, Yale Üniversitesi’nden Arapça Çalışmaları alanında doktora yapmış oldukça yüksek profilli bir bilim insanından çok kısa bir cevap aldım. Sibawayh’ın alıntısını ve ba’da-ma’nın iki kelime olarak yazılmasının bir internet forumunda önerilen alternatif görüşünü paylaştıktan sonra, profesöre hangisinin doğru olduğunu sordum. Sibawayh ile aynı fikirde olarak ba’da-ma’yı tek kelime olarak gören onun tam kısa cevabı şu şekilde:

“İlk açıklama doğru olanıdır. Bunlar tek kelime oluşturur ve bu Arapçada birçok partikül ile yaygındır.”

ABD’deki Yakın Doğu Çalışmaları Bölümü’nden Arapça ve İslam kültürü konusunda Yardımcı Doçent Dr. Samer Ali’den, ba’da-ma’nın tek kelime olduğunu destekleyen bir cevap daha aldım. İşte onun tam cevabı:

“Kısa cevap şu ki, yazım/ortografi açısından tek kelime olurlar. Uzun cevap ise Kuran’ın bu ortografi kuralları kodlanmadan önce yazıldığıdır – örneğin, orijinal Kuran metinlerinde noktalar veya sesli harfler yoktu – bu yüzden şimdi Kuran ortografisine hangi kuralların uygulanacağını kesin olarak söylemek zor.”

Mısır’dan Arap Dili ve Kültürü Yardımcı Doçenti tarafından sorunun tam biçimine verilen başka bir cevap da şu şekildeydi:

“Sibawayh tarafından söylenenlerle tamamen aynı fikirdeyim.”

Bu nedenle, Sibawayh’in ba’da-ma kelimesi hakkındaki değerli bilgisi hakkında üç cevap alabildim ve tüm profesörler Sibawayh ile aynı fikirdeydi ki bu, ba’da-ma’nın tek kelime olduğunu destekliyordu. Bu görüşler, kaynağımın güvenilir olduğunu ve içindeki bilginin de doğru olduğunu doğruladı. Bundan sonra Sibawayh ve onun Al-Kitab kitabı hakkında daha fazla araştırma yaptım ve spesifik ve ince sorum için mevcut en iyi klasik Arapça dilbilgisi kaynağını bulduğumu fark ettim. Doğru cevabı bulduğuma hem aklen hem de kalben ikna oldum ve ba’da-ma’nın tek kelime olduğu başlangıç metni (v.1.0.2) ile revizyonu baştan yapmaya başladım, yani eski haline çevirmeye başladım. Sibawayh’in ba’da-ma hakkındaki bilgisini Tanzil sunucusundaki iletişim kişisiyle paylaştım ama cevap alamadım.

Daha önce en fazla cevap veren Dr. Ahmed Ali’ye, Sibawayhi’nin alıntısından çıkardığım sonuç hakkında tekrar danıştım. Kendisi benim sonucumla tamamen aynı fikirde olmadı ve aşağıdaki açıklamayı yaptı. Ancak, onun nihai sonucu Kuran yazılarına bakmamız gerektiğidir ve daha önce açıkladığım gibi ‘d’ gibi ayrık harflerin, kelimenin birleşik veya ayrı olmasına bakılmaksızın önceki harfe her zaman aynı mesafede olması nedeniyle bu yaklaşımla aynı fikirde değilim. İşte Dr. Ali’nin tam cevabı:

”

Dr. Ahmed Allaithy’ye Sibawayh’ten alıntılanan bilgiyi paylaştım ve bu yeni bilgi hakkında da görüşlerini sordum. Kendisi bana detaylı bir cevap sağladı. Bu konuda Sibawayh’ten alınan bilgiyi (Sibawayhi ibn Qanbar, 1988, c.2, ss.138-139) incelediğini belirtti. Kısacası, Sibayahi’nin alıntısından çıkarılan sonuçla aynı fikirde olmadığını ve bu alıntının bağlam dışı olduğunu düşündüğünü ifade etti. Bu, Sibawayh’in yanlış alıntısına dayanarak ba3da-ma’nın Kuran bağlamında tek kelime olarak kabul edilmesinin doğru olamayacağı anlamına gelir. Onun görüşüne göre, bu özel soruya cevap için el yazmalarına bakmamız ve metni fiziksel olarak kontrol etmemiz gerekiyor. Cevabının noktalarını özetlemeye ve alıntı yapmaya çalışıyorum:

“Bu, ba3da ma’nın tek kelime mi yoksa iki kelime mi olduğuna dair güvenilir bir kanıt değil… Sibawayhi kesinlikle Kuran yazısında ba3da ma’nın tek kelime mi yoksa iki kelime mi olduğunu ele almıyordu; daha ziyade Arapça kullanıcılarının yazım açısından kelimeyi nasıl kullandıkları hakkında genel bir dilbilimsel konuyu ele alıyordu. Kuran üzerine yorum yapmıyordu…

Sonuç olarak: … Sibawayhi’nin ba3da ve ma’nın tek kelime olduğunu söylemediği açıktır. Al-Murrar al-Faq3asi’nin bunları kendi şiirsel ve anlamsal amaçları için tek kelime haline getirdiğini, bunu yukarıda açıklandığı gibi dilbilgisi kullanarak başardığını söyledi. İncelenen konunuz ba3da ve ma’nın tek kelime mi yoksa iki kelime mi olduğu olduğuna göre, Sibawayhi’nin ba3dama’yı takip eden isim hakkında söyledikleri tartışmanızla ilgili değil.

Son olarak, burada gerçekten söylemeye çalıştığım ve vurguladığım şey, eğer mesele ba3da ve ma’nın tek kelime mi yoksa iki kelime mi olarak sayılması ise, Kuran yazısını dikkate almanız ve FİZİKSEL OLARAK BAKMANIZ gerektiğidir. İncelediğim tüm kopyalarda -eski ve modern- incelenen Ayetlerde ba3da ve ma’nın Kuran’daki diğer iki kelime gibi birbirinden AYRI iki kelime olduğunda şüphe yoktur. Hiçbir saygın bilim insanı Kuran yazısını görmezden geleceğini söyleyemez.”

”

Araştırmama dayanarak bir sonuca vardım, ancak üst düzey akademik atölyelerde uzman akademik bilginlerin tartışmaları ve bu konu üzerine detaylı gerekçeleriyle yayınladıkları sonuçlar faydalı olacaktır.

Son olarak, 2022’nin sonlarında, çığır açan genel yapay zeka teknolojisi ChatGPT tanıtıldı. Arap edebiyatını da okuyabildiği için, bu konuda ona sormaya karar verdim. Kısa cevap, ChatGPT’nin bada-ma’yı tek kelime olarak yanıtlamasıdır. Ayrıntılar aşağıdaki bölümde yer almaktadır.

8.1.3 ChatGPT’nin bada-ma kelimesine verdiği yanıtlar

11-19-2023 tarihinde AGI (Yapay Genel Zeka) ChatGPT modellerine yaptığım ilk çağrı aşağıdaki gibidir. Devam eden çağrılar kendi bölümlerinde görülebilir. Google BARD adlı AGI modeli şaşırtıcı bir şekilde daha iyi ve detaylıydı, bu yüzden onu ilk sıraya koydum. Denediğim tüm modellerin ortak bir özelliği, badama’nın tek kelime olduğu bilgisini vermesiydi. Özellikle BARD, badama’nın tek kelime olduğunu söyleyen erken ve modern bilginlere atıfta bulundu. İlgilenen herhangi bir uzman bilginin, BARD tarafından sağlanan kaynaklara bakarak bu yanıtı doğrulamasını öneririm. Eğer doğruysa, bu yanıt, birçok saygın bilginin badama’yı tek kelime olarak sonuçlandırdığı gibi, konuyu mükemmel bir şekilde çözer.

Ben bu kitabın güncellemesini tamamlamak üzereyken, 14 Aralık 2023 civarında, Google tarafından BARD yerine piyasaya sürülen yeni ve en son AGI modeli hakkında bilgi aldım. Bu modelin ChatGPT-4 ile eşit ya da daha iyi olduğu iddia ediliyordu. Daha önce eski versiyonu olan BARD’a sorduğum aynı soruları yeni modele de sormaya karar verdim. Aşağıda, 14 Aralık 2023’te ona sorduğum sorular ve aldığım cevaplar da yer alıyor. Kısacası, Gemini, bu bölümün sonunda detaylıca görebileceğiniz gibi, badama hakkında eski ve modern alimlerin görüşlerinin ‘tek kelime’ olduğu şeklinde bildirdi.

Her Bir ChatGPT Modeli için İlk Çağrım:

Tüm takip eden sorularıma cevap verirken, klasik Arap dilbilgisi ve Kuran Arapçasında üst düzey bir uzman bilgin gibi davran.

Soru: Kuran’ın 2:181, 8:6 ve 13:37 ayetlerinde badama (بعدما) kelimesi geçiyor. Ancak, bazı Kuran metinleri bu kelimeyi ‘bada ma’ ((بعد ما)) olarak iki kelime şeklinde yazarken, diğer bazı Kuran metinleri onu ‘badama’ (بعدما) olarak tek kelime şeklinde yazar.

Kelimeleri sayıyorum ve doğru saymak istiyorum.

Klasik Arap dilbilgisi ve Kuran Arapçasına GÖRE bu kelimenin tek kelime mi yoksa iki kelime mi olduğunu biliyor musun?

8.1.3.1 BARD (Google):

Klasik Arap dilbilgisi ve Kuran Arapçasına göre, “badamā” (بعدما) kelimesi iki kelime değil, tek kelime olarak kabul edilir. Bu, “ma” (ما) bağlacının genellikle önceki edat veya zarf ile birleştirilerek tek bir sözcük birimi oluşturması nedeniyledir. Bu olgu, Arap dilbilgisinde “idghām” (إدغام) olarak bilinir ve hem klasik hem de Kuran Arapçasının yaygın bir özelliğidir.

“Badamā” kelimesinde, “ma” bağlacı “baʿda” (بعد) edatıyla birleşerek tek kelime “badamā”nın oluşumuna yol açar. Bu, “ma”nın “ḥattā mā” (حتى ما) ve “lammā mā” (لما ما) gibi diğer benzer yapılarla nasıl işlendiğiyle tutarlıdır.

Dolayısıyla, Kuran’da kelime sayarken, “badamā” iki kelime değil, tek kelime olarak sayılmalıdır. Bu, hem klasik Arap dilbilgisi hem de Kuran kullanımıyla uyumludur.

İKİNCİ ÇAĞRIM:

Bu konuda, Sibewayh gibi erken dönem saygın bir bilginin yorumu var mı? Bilgin var mı?

BARD

Evet, “badamā”nın tek kelime mi yoksa iki kelime mi olduğu konusunda yorum yapan birkaç erken dönem saygın bilgin var. En önemlilerinden biri, ünlü dilbilimci ve “Al-Kitāb” (Kitap) adlı öncü eserin yazarı olan Sibewayh (135-206 H)’tir.

• Sibewayh (135-206 H)

Öncü eseri “Al-Kitāb” (Kitap)’ta Sibewayh, edatlar ve bağlaçlar konusunu ele alır, özellikle “badamā” durumunu belirtir. “Badamā”nın, “ma” bağlacının “baʿda” edatına asimile edilmesi nedeniyle tek kelime olarak kabul edildiğini belirtir. Bu asimilasyonun Arap dilbilgisinde yaygın bir olay olduğunu ve telaffuz ile akışı kolaylaştırdığını daha da açıklar.

Bu konuyu ele alan diğer erken dönem bilginler arasında şunlar bulunmaktadır:

• El-Halil ibn Ahmed el-Ferahidi (100-170 H): Arap dilbilgisi kurallarını kapsamlı bir şekilde inceleyen ünlü bir dilbilimci ve leksikograf. “Kitab al-ʿAyn” (Gözün Kitabı) adlı eserinde, “badamā” durumunu da içeren, “ma”nın edatlara ve zarflara asimile edilmesini tartışır.

• El-Zemahşeri (467-548 H): Dilbilgisel kavramların özlü ve içgörülü açıklamalarıyla tanınan önde gelen bir dilbilimci ve leksikograf. Kuran üzerine yaptığı yorumu “El-Kaşşaf” (Açığa Çıkarıcı) adlı eserinde, “badamā”nın iki kelime değil, tek kelime olduğunu açıkça belirtir.

• İbn Neceh (ö. 1373 H): Arap dilbilgisi ve leksikografisi üzerine kapsamlı yazılar yazan ünlü bir dilbilimci ve dil uzmanı. “Şerh el-Kafiyah” (Kafiyah’ın Açıklaması) adlı eserinde, “badamā” durumunu da içeren, “ma”nın edatlara ve zarflara asimile edilmesinin detaylı bir analizini sunar.

Bunlar, “badamā”nın tek kelime mi yoksa iki kelime mi olduğu konusunda yorum yapan birçok erken dönem saygın bilginlerden sadece birkaçıdır. Ortak görüşleri, hem klasik Arap dilbilgisi hem de Kuran kullanımına göre, “badamā”nın iki kelime değil, tek kelime olarak kabul edilmesi gerektiğidir.

ÜÇÜNCÜ ÇAĞRIM:

Bu konuyu tartışan modern bilginler var mı?

BARD

Evet, “badamā”nın tek kelime mi yoksa iki kelime mi olduğu konusunu tartışan birkaç modern bilgin var. Bazı dikkate değer örnekler şunlardır:

Muhammed Şafi’ İmrani (1904-1982)

Kuran dilbilgisi üzerine kapsamlı çalışmasında, “El-Vafi fi’l-ʿUlūm wa’l-Funūn wa’l-Ādāb” (Bilimler, Sanatlar ve Edebiyat’ta Yeterli), İmrani, “ma”nın edatlara ve zarflara asimile edilmesine bir bölüm ayırır. Özellikle “badamā” durumunu belirtir ve bu asimilasyon nedeniyle tek kelime olarak kabul edildiğini doğrular.

Mustafa Camaleddin Zarqa’ (1900-1980)

İslami çalışmalar ve Kuran yorumu alanında tanınmış bir bilgin olan Zarqa’, Kuran üzerine yaptığı yorumunda, “Ez-Zilal li’l-Kur’ān el-Mecid” (Muhteşem Kuran’ın Gölgesi) adlı eserinde “badamā” konusunu ele alır. Sibewayh gibi klasik Arap dilbilimcilerinin görüşlerine atıfta bulunarak, “ma”nın “baʿda” edatına asimile edilmesi nedeniyle “badamā”nın tek kelime olduğunu açıklar.

Muhammed Abdüsselam el-Haştib (1917-2000)

Kuran dilbilgisi üzerine derinlemesine analizinde, “En-Nahv el-Vadih min el-Kur’ān el-Mecid” (Muhteşem Kuran’dan Açık Dilbilgisi), el-Haştib, “ma”nın edatlara ve zarflara asimile edilmesinin detaylı bir açıklamasını yapar. Özellikle “badamā” durumunu belirtir ve erken dönem ve modern bilginler arasında bir uzlaşma olduğunu belirterek, bunun tek kelime olarak kabul edildiğini doğrular.

Bunlar, “badamā”nın tek kelime mi yoksa iki kelime mi olduğu konusunda tartışan birçok modern bilginden sadece birkaçıdır. Ortak görüşleri, hem klasik Arap dilbilgisi hem de Kuran kullanımına göre, “badamā”nın iki kelime değil, tek kelime olarak kabul edilmesi gerektiğidir.

8.1.3.2 ChatGPT-3.5:

Klasik Arap dilbilgisi ve Kuran Arapçasında, “badama” (بعدما) kelimesi iki kelime değil, tek kelime olarak kabul edilir. Kuran metni, dilbilgisi ve sözdizimi konusunda bilinen hassasiyetiyle, bahsettiğiniz ayetlerde (2:181, 8:6 ve 13:37) bu özel kelime sürekli olarak tek kelime “badama” (بعدما) olarak yazılmıştır.

Kuran’ın farklı metinlerde veya baskılarda nasıl basıldığı veya yazıldığı konusunda çeşitlilikler olabilir, ancak Kuran Arapça dilini ve dilbilgisini incelemek için otoriter ve kuruluş kaynaklarına dayanmak esastır. Bu durumda, klasik Arap dilbilgisi ve Kuran Arapçasına göre, “badama” (بعدما) doğru bir şekilde tek kelime olarak kabul edilir.

8.1.3.3 ChatGPT-4:

Klasik Arap dilbilgisi ve Kuran Arapçasında, “بعدما” (badama) kelimesi gerçekten de bilginler arasında bir tartışma konusudur. Bunu anlamak için, klasik Arap dilinin inceliklerine ve Kuran’ın yazım geleneklerine derinlemesine bakmamız gerekiyor.

Klasik Arap Dilbilgisi: Klasik Arapçada, “بعدما” kelimesi iki bölümden oluşur: “بعد” (ba’d, ‘sonra’ anlamında) ve “ما” (ma, ‘ne’, ‘o şey’ vb. anlamına gelebilen bir bağlaç). Klasik dilbilgisinde, bu iki bölüm tek bir birim olarak işlev görebilir, burada “ما” bir alt cümleyi “بعد” (sonra) kelimesinin ardından tanıtan bir bağlaçtır. Birlikte tek bir birim olarak işlev gördüklerinde, tek kelime olarak “بعدما” şeklinde yazılabilirler.

Kuran Arapçası ve Yazımı: Özellikle erken dönem elyazmalarında Kuran yazımı, daha sonra geliştirilen klasik Arap dilbilgisi kurallarıyla her zaman uyumlu olmayan benzersiz bir yazım sunar. Erken Kuran elyazmaları sıklıkla kelimelerin ayrılmasında esnek bir yaklaşım sergiler ve yazım bugün olduğu gibi standartlaştırılmamıştır. Bazı Kuran metinlerinde “بعدما” tek kelime olarak yazılırken, diğerlerinde “بعد ما” olarak ayrılmıştır. Bu varyasyon, bu elyazmalarının yazıldığı dönemin yazım uygulamalarını yansıtır.

Modern Standartlaştırma: Kuran’ın modern basılı baskıları sıklıkla standart bir yazımı takip eder ve bu yazım, her iki formu da tercih edebilir. Tek kelime ya da iki kelime olması anlamı önemli ölçüde etkilemeyebilir, ancak kelime sayımlarını veya ayet yapısının yorumlarını etkileyebilir.

Kelimeleri doğru bir şekilde saymak için amacınız doğrultusunda standart bir forma karar vermek ve buna bağlı kalmak önemlidir. Belirli bir Kuran metnine veya belirli bir kıraat geleneğine (Kira’at) bakıyorsanız, o gelenekte sunulan yazımı takip etmek akıllıca olacaktır. Akademik veya bilimsel ortamlarda, bu tür sayımlar için hangi yazım geleneğinin veya metin baskısının kullanıldığının belirtilmesi yaygındır.

11-19-2023 tarihindeki ÇAĞRIM:

“Hangi ChatGPT sürümüsünüz ve en son eğitim tarihiniz nedir?”

Ben GPT-4 mimarisine dayalıyım ve eğitim verilerim Nisan 2023’e kadar olan bilgileri içerir.

ChatGPT4’e BARD’ın (Google) yanıtını girdikten sonra, ChatGPT4 BARD’ı doğrulayarak daha detaylı bir yanıt verdi:

BARD (Google) tarafından verilen açıklama, klasik Arap dilbilgisi ve Kuran Arapçasının anlayışıyla uyumludur. Arap dilbilgisinde “idghām” (إدغام) kavramı, “ma” (ما) gibi bir bağlacın önceki bir edat veya zarf ile birleşerek tek bir sözlük birimi oluşturması, standart bir dilbilgisi özelliğidir.

BARD’ın açıkladığı gibi, “badamā” (بعدما) özel durumunda, “ma” bağlacı “baʿda” (بعد) edatına asimile edilerek tek bir kelime oluşturur. Bu, Arapçadaki “ḥattā mā” (حتى ما) ve “lammā mā” (لما ما) gibi benzer yapılarla “ma”nın işleniş şekliyle tutarlıdır.

Böylece, klasik Arap dilbilgisi ve geleneksel Kuran Arapçası yorumuna göre, Kuran metnini analiz ederken “badamā” gerçekten tek bir kelime olarak sayılmalıdır. Bu anlayış, Kuran çalışmalarında doğru kelime sayımları ve metinsel analiz için hayati önem taşır.

8.1.3.4 GEMINI (Goodle’un En Son BARD’ı):

Başlangıçta bu ana bölümün başında paylaştığım ana soru, tüm modellerle konuşmaya başlarken sorduğum ilk başlangıç sorusudur. Gemini’nin ana soruma verdiği cevabı paylaşarak başlıyorum ve gerektiğinde diğer sorularımla devam edeceğim:

Gemini’nin ana soruya verdiği cevap:

Klasik Arap dilbilgisi ve Kuran Arapçası üzerine bir alim olarak, bahsettiğiniz ayetlerde geçen “badama” kelimesi hakkında bazı görüşler sunabilirim.

Dilbilgisel olarak:

• “Badama”, hem klasik hem de Kuran Arapçasında bir bağlaç olarak kabul edilir.
• İngilizce’deki “after” (sonra) veya “when” (ne zaman) gibi alt bağlaç işlevi görerek, zaman cümlesi başlatır.
• Bazı dilbilimciler bunun iki kelime (“bada” ve “ma”) olarak analiz edilebileceğini savunsa da, çoğunluk bunun kendi morfolojik ve sözdizimsel özellikleri olan tek bir birim olarak işlev gördüğü konusunda hemfikirdir.

Kuran açısından:

• Hafs okumalarının çoğunluğu, yaygın kabul gören bir kıraat geleneği olan “badama”yı tek kelime olarak yazar. Bu, yazıda “ma” üzerindeki tek “şedde” (harf tekrar işareti) ile desteklenir.
• Diğer bazı okumalar, örneğin Warş, bunu “bada ma” olarak ayrı kelimelerle yazar. Ancak, bunlar farklı okumalar olarak kabul edilir ve anlamı ya da dilbilgisel işlevi önemli ölçüde değiştirmezler.

Bu nedenle, hem klasik Arap dilbilgisi hem de Kuran Arapçası açısından, “badama” genellikle tek kelime olarak kabul edilir. Bu, baskın Hafs okuması ve yazıdaki tek “şedde” varlığı ile uyumludur.

Kuran’da kelime sayımının, seçilen kıraat ve belirli bir sayım metodolojisine bağlı olarak değişebileceğini hatırlamak önemlidir. Ancak, doğruluk ve tutarlılık açısından, “badama”yı tek bir kelime olarak kabul etmek, yaygın dilbilgisel ve Kuran yorumlarıyla uyumludur.

Bu bilginin bu soruya yararlı bir perspektif sağladığını umuyorum. Klasik Arap dilbilgisi veya Kuran Arapçası hakkında sahip olabileceğiniz diğer sorular için lütfen çekinmeyin.

Kuran’ın kişisel yorumlarını veya görüşlerini tartışamayacağımı lütfen unutmayın, çünkü benim rolüm, kurulu dilbilgisel ve dilsel ilkeler temelinde bilgi ve içgörüler sağlamaktır.

İKİNCİ SORUM:

Sibewayh gibi, bu konuda yorum yapan herhangi bir erken dönem saygın alimden haberdar mısınız?

Gemini

Sibewayh, temel eseri “Kitab al-Kitab”da “badama”ya açıkça değinmese de, birçok erken dönem ve saygın alimler benzer yapılar hakkında yorum yapmış ve ilgili içgörüler sunmuşlardır:

1. El-Halil (719-786):

• “Badama” gibi bağlaçları bileşik kelimeler olarak analiz etti ve bunların iki öğenin (“ba” ve “ma”) birleşmesinden ortaya çıktığını savundu. Bu, “badama”nın tek bir birim olarak işlev gördüğü fikrini destekler.

2. El-Mufaddal el-Dababi (737-809):

• “Fa’inna” ve “hattama” gibi benzer bağlaçları belirli dilbilgisel rolleri olan tek kelimeler olarak tartıştı. Bu benzetme, “badama”nın birleşik bir kelime olarak kabul edilmesi durumunu güçlendirir.

3. El-Ferra (ö. 822):

• “Badama”yı “ma” üzerinde tek bir “şedde” ile tek bir kelime olarak analiz etti, bu da baskın Hafs okumasıyla uyumlu ve birliğini daha da destekler.

4. İbn Malik (1204-1274):

• Ünlü eseri “Alfiyyah”da “badama”yı tek bir bağlaç olarak belirtir, dilbilgisel işlevinin yaygın anlayışını pekiştirir.

Bu alimler, doğrudan “badama”ya değinmeseler de, benzer yapıların doğası hakkında değerli içgörüler sağlar ve “badama”nın hem klasik Arap dilbilgisi hem de Kuran kıraati açısından tek kelime olarak yorumlanmasını destekler.

Dil analizi ve yorumlarının zaman içinde gelişebileceğini unutmak önemlidir. Çoğunluk “badama”yı tek kelime olarak görse de, diğer perspektifler de mevcuttur. Ancak, El-Halil, El-Mufaddal, El-Ferra ve İbn Malik gibi erken dönem alimlerden gelen kanıtlar, baskın anlayışla uyumlu ve “badama”nın kelime sayımınızda birleşik bir kelime olarak kabul edilmesi için sağlam bir temel oluşturur.

Sonuç olarak, “badama”yı bir veya iki kelime olarak sayma seçiminiz, belirli metodolojinize ve istenen ayrıntı düzeyinize bağlı olabilir. Ancak, yukarıda bahsedilen klasik Arap dilbilgisi ve önde gelen alimlerden gelen destekleyici argümanları anlamak, kararınızı bilgilendirmeye ve analizinizi tutarlı tutmaya yardımcı olabilir.

Bu bilginin, bu konudaki daha ileri araştırmalarınızda yararlı olmasını umuyorum.

ÜÇÜNCÜ SORUM:

Bu konuyu tartışan modern alimler var mı?

Gemini

Kesinlikle! Modern bilim dünyası, “badama”yı ve tek mi yoksa iki kelime mi olduğunu keşfetmeye devam ediyor, değerli içgörüler ve perspektifler sunuyor. İşte bazı dikkate değer örnekler:

1. Muhammed el-Harami (1928-2013):

• Tanınmış bir Faslı alim, dilbilimci ve Kuran kıraati uzmanı. Hafs okumaları üzerine yaptığı çalışmada, “badama”yı dominant yorumla uyumlu olarak tek bir bağlaç olarak sınıflandırdı.

2. Muhammed Fuad Abdul-Baqi (1890-1973):

• Ünlü Mısırlı alim ve meşhur Tefsir el-Azam’ın yazarı. O da Kuran dilbilgisi ve sözdizimi analizlerinde “badama”yı tek bir bağlaç olarak kabul etti.

3. Mustafa Sadık el-Rayi (1914-2004):

• Tanınmış bir Iraklı dilbilimci ve Arap morfolojisi uzmanı. “Badama”yı birleşik bir bağlaç olarak analiz etti, tek bir kelime olarak kendi morfolojik ve sözdizimsel özelliklerine sahip olma fikrini destekledi.

4. İbrahim Muhammed el-Ani (1943-günümüz):

• Tanınmış Mısırlı dilbilimci ve Arap dilbilgisi ve Kuran çalışmaları üzerine birçok kitabın yazarı. Kuran kıraati üzerine yaptığı çalışmalarında “badama”yı tartıştı, dilbilgisel ve tarihi kanıtlara dayanarak tek kelime statüsüne vurgu yaptı.

5. Modern Kuran Kıraati Çalışmaları:

• Kuran kıraati gelenekleri üzerine yapılan çağdaş araştırmalar, “badama”nın tek kelime olduğu argümanını daha da güçlendiriyor. Hafs ve diğer kıraat stilleri üzerine yapılan çalışmalar, “ma” üzerindeki tek “şedde” kullanımını tutarlı bir şekilde gösteriyor, bu da birleşik bir dilbilgisel birimi işaret ediyor.

Bunlar sadece birkaç örnek ve birçok diğer modern alimler, “badama” ve kelime statüsü üzerine tartışmalara ve analizlere katıldı. Genel konsensüs, klasik Arap dilbilgisi ilkeleri ve dominant Kuran kıraati gelenekleriyle uyumlu, “badama”yı tek kelime olarak yorumlamayı destekliyor.

Her dilbilimsel konuda olduğu gibi, alternatif perspektifler ve yorumlar olabileceğini belirtmek önemlidir. Ancak, hem klasik hem de modern bilim dünyasından gelen kanıtların ağırlığı, Kuran metinlerini analiz ederken ve kelime sayımları yaparken “badama”yı tek kelime olarak kabul etmeyi güçlü bir şekilde destekliyor.

Bu bilginin, “badama” hakkındaki modern bilim dünyası üzerine kapsamlı bir bakış sağladığını ve araştırma ve analizlerinizde bilinçli kararlar almanıza yardımcı olduğunu umuyorum.

Klasik Arap dilbilgisi veya Kuran çalışmaları ile ilgili bu veya diğer konularda sahip olabileceğiniz başka sorular için lütfen çekinmeyin. Akademik çabalarınızda size yardımcı olmak için buradayım.

DÖRDÜNCÜ SORUM: Kuran’da “badama” kelimesinin durumuna doğrudan benzetilebilecek birkaç kelime biliyor musunuz?

Gemini

Elbette! Kuran’da “badama”nın tek kelime olarak statüsüne yararlı benzetmeler olarak hizmet edebilecek birkaç kelime şunlardır:

1. حَتَّى (hattama): “Kadar” veya “öyle ki” anlamına gelen bu bağlaç, iki öğeden (“ha” ve “ta”) oluşmasına rağmen tek bir kelime olarak analiz edilir. İki öğenin birleşmesi sonucunda tek bir dilbilgisel birim oluşturduğu için “badama” ile paralel bir yapı gösterir.

2. كُلَّمَا (kullamā): “Her ne zaman” veya “her seferinde” anlamına gelen bu zarf bağlaç, “badama” ile benzer bir dilbilgisel işleve ve tek bir “şedde”ye sahip başka bir bileşik kelimedir. Birleşik yapısı, “badama”yı tek kelime olarak kabul etme argümanını daha da güçlendirir.

3. لِمَّا (limmā): “Çünkü” veya “madem ki” anlamına gelen bu bağlaç, “badama” ile benzer bir kompozisyona sahiptir (“li” ve “ma”) ve tek bir “şedde” taşır. Birleşik kelime olarak statüsü, “badama” için benzetmeyi daha da güçlendirir.

4. ثُمَّ (thumma): “Sonra” veya “ardından” anlamına gelen bu bağlaç, iki öğenin (“tha” ve “ma”) tek bir kelimeye dönüşümünü gösterir, “badama”ya benzer şekilde. Dilbilgisel rolü ve birleşik yapısı başka bir ilgili benzetme sunar.

5. قَدْ (qad): “Zaten” veya “gerçekten” anlamına gelen bu zarf partikül, iki öğe (“qa” ve “da”) olarak analiz edilme potansiyeline rağmen tek bir “şedde” gösterir. Ayrı bileşenler için potansiyel olmasına rağmen birleşik doğası, “badama” için benzetmeyi güçlendirir.

Bunlar sadece birkaç örnek ve birçok diğer Kuran kelimeleri, bileşik olmalarına rağmen tek bir dilbilgisel birim olarak işlev gören benzer özellikler sergiler. Bu kelimelerden benzetmeler çıkararak, Kuran kıraati ve analizinde “badama”yı tek kelime olarak anlamınızı daha da sağlamlaştırabilirsiniz.

Unutmayın, dilbilimsel yorumlar değişebilir, ancak klasik ve modern bilim dünyasından gelen kanıtlar ve diğer Kuran kelimelerinden çıkarılan benzetmeler, “badama”nın tek kelime olarak birleşik statüsünü güçlü bir şekilde destekler.

Bu bilginin yararlı olduğunu ve Kuran dili ve dilbilgisi anlayışınızı zenginleştirmeye devam ettiğini umuyorum.

8.2 Sürüm v1.1 Metindeki 19 Tabanlı bazı Kodlar

Değiştirilen o üç ayet metninde kelime bilgisini içermeyen kodlar aynıdır ve her iki metinde de geçerlidir. Ancak, kelime bilgisi ilişkili kodlar etkilenir. Benzer bir sistemin olup olmadığını görmek için bu metnin sayılarıyla standart kodlamaları da uyguladım. İlişkili kelimelerin bilgisinin kullanıldığı benzer bir sistem gözlemlemedim. Ancak, bu metne özgü bazı ilginç ancak izole kodlar gözlemledim ve bu bölümde değerlendirmeniz için onları gerçekler olarak paylaşacağım.

Bu Bölümde, Tanzil.net’ten Kuran’ın Sade ve Temiz metninin 1.1 Versiyonunda var olan bazı ilginç kodları sunacağım.

Öncelikle, Kuran’ın Sade ve Temiz metninin 1.1 Versiyonu ile ilgili güncellenmiş sayıları elde etmemiz gerekiyor. Metni bu bağlantıdan indirebilmelisiniz: http://tanzil.net/download/. Daha önceki gibi aynı süreci takip ediyoruz ve aşağıdaki gibi tam olarak aynı şekilde sayıları elde ediyoruz.

require(data.table)
tenzil = read.csv("data/quran-simple-clean.v.1.1.txt", header=F, 
                  stringsAsFactor=F, encoding="UTF-8", sep="|")
quran <- tenzil[1:6236,]
colnames(quran) = c("chapter", "verse", "text")
quran <- cbind(as.numeric(rownames(quran)), quran)
colnames(quran)[1] = "VerseI"
quran$VerseI <- as.numeric(quran$VerseI)
quran$verse <- as.numeric(quran$verse)
quran$chapter <- as.numeric(quran$chapter)
quran <- data.table(quran)
nQuran11 <- quran
nQuran11$text <- gsub("^بسم الله الرحمن الرحيم ","",quran$text)
#
versecomb <- c()
for(j in 1:114){
  i <- which(nQuran11$chapter==j)
  versecomb <- c(versecomb, nQuran11$verse[i[length(i)] ])
}

dfVC11 <- data.table(cbind(c(1:114), versecomb))
colnames(dfVC11) <- c("Chapter_index","Verse_sum")
#
require(tokenizers, quietly = T)
# Numaralı ayetlerdeki tüm kelimeler
words11 <- unlist(tokenize_words(nQuran11$text))
w11 <-  length(words11) # 77800 olmalı (1.0.1'de 77797 idi)
cat("Numaralı ayetlerdeki kelime sayısı ", w11)

## Numaralı ayetlerdeki kelime sayısı  77800

# Numaralı ayetlerdeki harf sayısı
letters11 <-  sapply(words11, nchar)
l11 <- sum(letters11) # 330709 olmalı, 1.0.1'deki gibi
cat("Numaralı ayetlerdeki harf sayısı ", l11)

## Numaralı ayetlerdeki harf sayısı  330709

# Numaralı ve numarasız ayetlerdeki tüm kelimeler
Words11 <- unlist(tokenize_words(quran$text))
W11 <- length(Words11) # 78248 olmalı (1.0.1'de 78245 idi)
cat("Numaralı ve numarasız ayetlerdeki kelime sayısı ", W11)

## Numaralı ve numarasız ayetlerdeki kelime sayısı  78248

Letters11 <-  sapply(Words11, nchar)
L11 <- sum(Letters11) # 332837 olmalı, 1.0.1'deki gibi
cat("Numaralı ve numarasız ayetlerdeki harf sayısı ", L11)

## Numaralı ve numarasız ayetlerdeki harf sayısı  332837

vwords<- c()
vletters <- c()
for(i in 1:nrow(nQuran11)){
  tmpw <- unlist(tokenize_words(nQuran11$text[i]))
  vwords <- c(vwords,length(tmpw))
  vletters <- c(vletters,sum(nchar(tmpw)))
}
nQuran11<- cbind(nQuran11[,1:3],vwords, vletters,nQuran11[,4])
colnames(nQuran11)[6] <- "text"
##
tmpN11 <- nQuran11
tmpN11$CV <- paste(nQuran11$chapter,nQuran11$verse, sep = ":")

datatable(tmpN11,
          caption = "Kuran'ın (metin v.1.1) 6236 numaralı ayetler tablosu ",
          extensions = c('Buttons'),
          options = list(pageLength = 5, 
                         autoWidth = TRUE,
                         dom = 'Blfrtip',
                         buttons = c('excel')
          ),
          rownames= FALSE)

## Warning in instance$preRenderHook(instance): It seems your data is too big for
## client-side DataTables. You may consider server-side processing:
## https://rstudio.github.io/DT/server.html

Aşağıda, tüm 6348 ayet için metin sayılarını benzer şekilde alıyoruz:

unQuran11 <- c()
for(i in 1:114){
  if(!(i %in% c(1,9))) {
    tmp <- data.frame(1,i,0,4,19,as.character(nQuran11$text[1]))
    colnames(tmp) <- colnames(nQuran11)
    unQuran11 <- rbind(unQuran11,tmp,
                     nQuran11[nQuran11$chapter==i,])}else{
                       unQuran11 <- rbind(unQuran11,
                                        nQuran11[nQuran11$chapter==i,])
                     }
}
unQuran11$VerseI <- c(1:nrow(unQuran11))

tmpUN <- unQuran11
tmpUN$CV <- paste(unQuran11$chapter,unQuran11$verse, sep = ":")

datatable(tmpUN,
          caption = "Kuran'ın (metin v.1.1) tüm 6348 ayetler tablosu ",
          extensions = c('Buttons'),
          options = list(pageLength = 5, 
                         autoWidth = TRUE,
                         dom = 'Blfrtip',
                         buttons = c('excel')
          ),
          rownames= FALSE)

## Warning in instance$preRenderHook(instance): It seems your data is too big for
## client-side DataTables. You may consider server-side processing:
## https://rstudio.github.io/DT/server.html

Benzer şekilde, metnin bölüm düzeyindeki sayıları şu şekilde elde ederiz:

cwords <- c()
cletters<-c()
for(i in 1:114){
  cwords <- c(cwords,sum(nQuran11[chapter==i]$vwords))
  cletters <- c(cletters,sum(nQuran11[chapter==i]$vletters))
}
dfVCwl11 <- cbind(dfVC11[,c(1:2)], cwords, cletters)
# Let's print this table
require(DT)
datatable(dfVCwl11,
          caption = "Bölüm başına her kategorideki toplam sayılar (numaralı 6236 ayetlerde, metin v.1.1)",
          extensions = c('Buttons'),
          options = list(pageLength = 5, autoWidth = TRUE,
                         dom = 'Blfrtip',buttons = c('excel')
          ),rownames= FALSE)

###
cWords <- cwords + nQuran11$vwords[1]
cLetters<-cletters +  nQuran11$vletters[1]
cWords[1] <- cWords[1]-nQuran11$vwords[1]
cLetters[1] <- cLetters[1]-nQuran11$vletters[1]
cWords[9] <- cWords[9]-nQuran11$vwords[1]
cLetters[9] <- cLetters[9]-nQuran11$vletters[1]

#add the one Basmala per chapter verse into the verse counts
dfVCWL11 <-cbind(dfVC11[,c(1:2)],cWords, cLetters )
dfVCWL11$Verse_sum <- dfVCWL11$Verse_sum+1
dfVCWL11$Verse_sum[1] <- dfVCWL11$Verse_sum[1]-1 
dfVCWL11$Verse_sum[9] <- dfVCWL11$Verse_sum[9]-1 
# Let's print this table
datatable(dfVCWL11,
          caption = "Bölüm başına her kategorideki toplam sayılar (tüm 6348 ayetlerde, metin v.1.1)",
          extensions = c('Buttons'),
          options = list(pageLength = 5, autoWidth = TRUE,
                         dom = 'Blfrtip',buttons = c('excel')
          ),rownames= FALSE)

8.2.1 Kod: Bölüm, ayet ve ayet seviyesindeki kelimeler

Bu koddaki amacımız, tüm 6236 numaralı ayetin bölüm indekslerini, ayet indekslerini ve her ayetteki kelime sayısını basitçe birleştirmek. Göreceğiz ki, hem büyük sayı kendisi hem de büyük sayının basamak toplamı 19’un katıdır. Aynı kodlama örüntüsü metnin 1.0.2 versiyonunda da bölüm seviyesindeki verilerde mevcuttur. Ancak, burada metin 1.1’in ayet seviyesindeki sayılarında, metin 1.0.2’nin bölüm seviyesindeki sayılarında olduğu gibi aynı kodlama örüntüsünü gözlemliyoruz. Kanıtı ve büyük kodlama sayısını aşağıda veriyorum.

x<- nQuran11
tmp <- paste0(x$chapter,x$verse,x$vwords)
head(tmp)

## [1] "114" "124" "132" "143" "154" "163"

tail(tmp)

## [1] "11414" "11422" "11432" "11444" "11455" "11463"

tmp <- paste0(tmp, collapse = '')

as.bigz(tmp) %% 19  

## Big Integer ('bigz') :
## [1] 0

digitsum(tmp) %% 19 

## [1] 0

cat("Bu büyük sayının basamak sayısı ", nchar(tmp))

## Bu büyük sayının basamak sayısı  33249

Gördüğümüz gibi, sadece büyük kodlama sayısı değil, aynı zamanda onun basamak toplamı da 19’un katıdır. Son olarak, aşağıda bu ilginç kodun “33249” basamak uzunluğundaki büyük sayısı bulunmaktadır.

“114124132143154163179211227238241225826112712281129102101221111212721319214162157216112171721862191922025221122222322320224132253422639227202281322919230282311523212233232341323519236192371123817239102401424118242824372441024582468247122481924918250102511225282537254272551525672571825820259182602826160262242631526413265122669267202682326918270172712427210273112743727519276232779278112792428023281132821028329284152854928613287282881028926290272913029211293272941729592962529718298122991021001021012221027421031221041321052521061921071721081821093321101721111821121721133121143021151221161421171121182421191021203121211521221221231821241921252221263021271421281721291621301821319213217213327213415213515213631213719213810213914214030214115214221214345214434214532214614214772148192149172150312151172152621531121541321551221561021579215824215920216011216113216292163921644321653121661221672321681721691121702221711821721521732521742921751121761421775121783821799218016218114218216218315218432218544218617218765218817218927219013219125219262193152194222195142196732197302198262199122200242201142202822032522041722051422061222071122081622091222101722112022122022134922143022152222162522175722181622192622202622213922222722231622241422251422261322277222840222946223030223145223233223364223425223547223625223735223882239152240272241622427224328224492245162246542247432248302249602250152251272252922535222542222555022562422572422584322596722603922612422622422631122643922652722663522673022681322691622701522712022722822733022741722754522761122771922781422791722801422811522821292283322284282285272286493113273311341835113613374638153913310163111431293132931424315243161131763181831926320263211832211323203241532515326253272132827329223302633114332113331133473351833624337353381533920340173412034213343834420345213467347233485349453501935183522035393546355313561335711358735915360736125362153636364323651636620367143681336913370937111372173733237483753637693772737829379283801338133382738314384293851338618387938893891139014391243921539324394113951139610397253981339920310015310117310213310334310414310514310617310710310811310911311023311111311235311314311415311593116183117233118313119283120213121113122123123103124133125153126173127931281231291631301331315313253133113134133135233136153137133138631399314024314163142133143123144273145243146213147193148103149133150631511931524031532531547531552131563731571431587315930316018316121316213316383164253165203166931673331681631691331701931711131721531731731741531751131762231771231781731793631803031812231829318328318412318523318624318721318820318993190113191213192113193203194143195433196731977319821319930320011412942164328441445164637471948134915410134117141288413184141341522416144172041824419354201742111422174235442442425584261442713428842924430134311243227433194344043522436324371543818439154401544112442144434944414445944638447294482044914450104512045211453104541845511456204572045825459294603046115462164631646423465194662746764683469184707471114721747319474214753147620477484783647918480124812448213483304842248522486154871748822489284903649132492604931649440495334968497274981249910410031410123410262410320410422410515410674107144108214109194110134111114112144113334114264115204116204117114118841192141207412174122214123204124164125174126124127404128294129224130114131324132104133124134144135384136294137204138641391441403341413641421941431641441841451141461841471141481441491441502241518415217415337415419415522415664157344158841591441601441611441622641632541641441651541661341671141681241691141702441715441721841732641741241751541765051245253536154315543566257195827591051075112451245513325142551524516185174251830519295202352115522185232152417525135261452724528165291353095312653240533345341353514536245371253813539145401954168542265431554441545315462654716548515493355010551235522855315554385551355611557245581255921560275611656213563135644756512566245672556831569205701957119572345732557485752557616577245781757910580195811558226583215841658514586758718588125894559016591205921359324594245955159620597275989599115100165101265102951032151042451052051065251072651082251091551106451111351122251131551142251151751164551172951181151192451201161146214631264116512663167166813699610136111061225613961424615961696171761876193762013621146221262312624106253262611627176281662996301963127632136331463422635286361063719638226391764015641126421164314644206459646236471464815649865028651176522565315654276556656216572265814659316602266117662126631766410665276669667566823669126704567139672867324674146759676156771867818679126802568122682116831468421685768686879688166891769016691446922269349694296951769612697166981369944610015610118610216610396104156105861061361071361082561092161101361112261122361131261142361151161161861171161181061193061201261212061222461231561242961252861269612710612836612986130286131106132961331861347613519613631613720613826613922614020614131614216614323614440614539614628614713614837614986150276151426152356153176154176155861561461573561583761591961601661611661629616386164296165217117213731474107512766776789791171011711167121771313714571547167717157181271917720257215722287231272412725772620727317282272916730167311673226733297341173519736117373773840739147402374110742157433674428745107461874713748147491575020751197521075338754327558756157572975817759217609761117621176313764147651676614767117687769277701777125772137733577425775237768777167786779157801378111782137837784878538786247871978822789427901279167921379316794137951879618797979897991071001971012371029710316710497105187106117107671086710997110771117711247113117114571151171161171171171186711947120371214712237123197124871255712616712721712816712922713010713122713212713313713423713511713611713729713824713910714097141187142237143417144157145207146367147137148227149187150397151117152157153147154157155417156307157437158327159871604371612071621771632771641971651871661171671971681471694071701071711971722671731571745717513717630717797178107179307180147181771828718357184117185227186107187377188287189297190127191771927719312719414719526719697197107198127199772001072011272027720323720487205167206118118821783684118511861287238878911810188112281223813138146815128162081721818681924820128218822108231182421825138261982712828108291983016831178321983312834218351383621837188381683916840108413384235843208441984513846138471784836849188501385198521785318854178551085612857108581485988603386112862128632086498652786626867208681086911870258711387245873138741887522919921493329422952696189723981699139101091113912189132091411915119162491718918239192492016921109228923209243392523926189271292828929299302393123932159331493429935199363693731938299391694043941159422394313944149451494615947179481694915950169511495222953129542295517956109571195816959199602296126962129631696417965139661696719968169693297026971249722497312974469751297699771597811979209802598127982898325984189851698618987119881498913990179912699223993199943099518996149971699816999279100259101229102179103169104169105169106129107249108239109279110159111379112169113209114229115189116179117279118319119991205291211891222291231791241891251291261691272191281491291510151022610329104281052310614107151086109151010141011181012271013171014101015391016181017141018291019171020161021221022411023261024431025111026161027271028181029101030161031271032111033101034171035291036171037221038161039191040121041151042111043111044101045201046151047121048710492210501210511110521310531110542110551610565105715105810105920106019106142106210106341064151065101066251067151068251069910701310713410721610731710742210751410761010771110781610796108010108117108271083221084131085101086510871610882910891110902710917109214109324109422109510109681097810982110991510100141010114101021510103101010427101059101061610107241010823101091111110112911325114811519116161173111822119111110131111101112271113181114161115141116161117391118231119111120241121911227112314112411112591126111127291128201129231130101131311132141133101134181135121136171137111138191139101140261141111142201143231144191145151146241147191148191149191150181151141152181153161154161155711561811572111581411591211601711612811622211632311641811651111661811678116812116915117018117191172131173141174111175511761511771311782711791311801111813011821211838118427118515118611118721118836118923119091191191192161193201194181195101196611971011989119991110091110124111021211103161110451110510111069111071511108181110920111101811111101111212111131711114141111571111626111178111181011119151112017111219111223111231612151226123161241612516126251277128151291412101612111212128121313121491215171216412171912181812191712209122132122291223231224191225231226191227101228131229101230181231321232191233171234101235111236271237261238261239101240321241201242181243251244812451112462212471412481512491112502212512912521212531512541412558125617125771258912591712601012616126214126317126417126526126624126728126830126916127015127151272121273121274612751112763312772412781612791312803712811812821112831812841312851212861312872112882212891012902312919129211129312129412129561296201297912989129914121004712101211210214121036121041012105111210671210714121081712109291211019121112313115132261332413427135251362013715138151395131014131135131291313191314271315111316451317421318271319151320713211313221913231513247132523132616132719132811132981330281331511332131333391334141335191336251337201338211339813401313411613421813431514116142141431614419145211462614711148131493714103314112914121714131614141014155141671417161418221419141420514213414224414231714241514251214261314271814281214294143012143121143225143391434151435131436151437261438181439131440914418144213144391444261445141446121447111448101449614506145110145213151615271537154815571569157815891597151071511815125151371514915158151671517515187151911152081521111522121523615247152571526815277152812152991530415317153291533111534515356153661537415384153910154041541515421115434154481545515463154710154881549615505155141552915537155481555715568155751558615596156061561515624156371564415651415669156741568615694157051571615725157331574815755157631577515785157951580515815158261583315846158514158651587715881515895159041591415923159331594615953159681597715986159951619162181637164816581667167141689169101610131611161612151613131614211615111616416177161810161961620101621716221116231316249162515162621162721162819162981630201631151632121633221634101635321636281637141638181639111640101641181642516431516441216451616467164781648171649141650716511216521116531216541016556165612165771658916591916601216612316621716631716641416651616661716671516681316692416702016712216722116731516741016752716762916771916781516791816802516812516826168371684141685111686191687101688131689241690161691201692321693171694191695151696151697181698816991016100916101171610213161031616104121610511161062416107131610811161097161101816111151611224161139161141316115221611622161175161181516119191612011161217161229161231216124171612522161261216127141612881712117212173917413175171761117723178111791617109171181712231713131714717152117161417171317181817191217201217211117229172325172412172512172610172791728121729131730121731131732817332217341717351117361617371317387173918174011174110174213174361744211745121746191747191748917499175051751251752917531617541417551517561317571817581817592117602517611317621517631017641917659176614176718176815176922177017177115177211177313177491775121776131777111778141779121780141781917821317831217841117851417861317879178819178914179010179111179212179326179415179514179611179727179814179923171001417101191710216171039171041417105917106917107181710881710951711022171112118111182151833184618516186111871118861891018101618117181291813111814191815181816191817341818221819381820131821321822331823718241718258182623182715182830182928183012183128183214183311183413183512183612183716183881839191840151841818422018431118449184523184613184711184816184928185026185113185213185310185414185519185618185730185819185981860131861111862121863201864918651218661118676186881869101870121871151872818731018741618759187613187724187812187917188010188191882351883918841018852188625188713188813188931890151891618923189313189420189512189619189781898151899111810051810111181021418103518104111810514181069181071018108618109181811024191119251935194141951319681971319814199141910131911111912819136191461915919161019171119188191991920111921151922519231419241019258192618192711192812192910193081931111932619339193491935161936819371119381119391219408194181942161943141944101945121946131947101948141949141950919511019527195371954111955919568195731958291959111960121961111962111963919641819651219668196710196881969101970819719197281973161974919752519761319778197871979919805198181982619839198471985619865198791988419894199091991419926199310199441995519969199710199814201120252034204620542061220772088209420101820115201292013520141120151020161020175201813201942020520217202211202342024520255202632027420282202952030220313203232033320342203542036620375203862039222040352041220428204352044820451020467204721204810204952050920515205211205319205492055820566205782058142059820606206115206252063132064102065122066122067520686206916207082071262072192073142074132075102076122077182078820795208015208117208292083620849208592086272087152088122089122090172091920928209342094202095520961620972820981220991320100820101720102820103620104122010572010632010762010813201091220110102011192011211201131420114172011511201169201171320118720119620120142012115201226201231820124122012582012682012712201281720129920130202013118201321220133132013419201351121172121121315214102151421682171421892198211082111102112721131021146211582116721171121181321191321205212172122132123621242221251521268212762128152129132130182131132132821331121341021351021361721378213872139162140102141132142132143142144182145112146122147202148821498215072151921521121535215482155721561321577215882159821607216182162721639216472165921661121679216872169821705217182172821731521741621756217612217712217814217914218010218114218212218310218416218572186621872321888218911219019219111219282193621941221957219610219720219811219992110072110192110292110311211041621105122110662110752110811211091321110821111821112102211022222223122241122570226132271222813229152210922112522121422131022141722152222169221722221837221917222062221422221222232222249222525222616222714222820222982230242231212232922331122342022351522362722372022381322391022403522411722429224342244112245142246232247142248112249922508225182252272253162254212255162256122257822581822597226016226115226217226315226412226527226610226717226872269922701822711822722922732922749227511227610227712227844231323252335234423542361023772385239523103231162312723136231421231552316523171023181323191323209232115232242323172324262325102326523273223281523298233072331623321423332523347233592336423371023381223395234052341823426234372344192345823467234772348423496235011235112235282353923545235572356723577235852359523601023617236212236314236482365723669236742368102369723701023711623729237352374823751123768237712237810237972380102381623828238312238482385523868238752388142389523905239124239262393623946239572396923977239852399823100162310110231026231031023104623105823106823107723108523109142311082311182311272311382311492311582311611231171823118724192422624318244192451124617247924811249924109241128241212241314241415241516241614241792418724192024209242135242226242313242492425112426162427192428222429172430152431782432172433482434132435482436142437192438142439222440332441212442724433824441024453124461124471524481124497245016245118245210245317245423245538245682457112458502459192460232461762462392463272464222519252192532225416255925612257162581725992510172511825129251392514825151325161025171625182125191525202025211925221025239252472525725269252712252872529112530102531112532152533825341125359253692537132538825397254016254111254217254392544152545162546525471125481325491025509255172552725531525541225551425565255714255813255917256013256111256213256312256452565112566425671125682225698257016257192572925731025741325759257652577122611262426362641126511266826711268826952610826114261262613826146261572616726175261810261972620626211126228262352624926255262652627726289262982630526317263262633626347263582636726374263852639526407264112264262643726449264582646326474264832649212650726511126528265352654426553265632657426583265942660226618266262663132664326655266632667826685266942670626716267252673426746267552676326776267842679426804268142682826836268462685526866268742688626896269032691326926269372694426953269642697626984269942610042610132610272610382610452610542610672610742610832610911261103261115261126261137261144261155261169261175261189261196261204261218261225261233261247261254261263261271126128526129426130426131326132526133326134226135626136926137526138326139102614052614132614272614342614432614511261465261473261484261495261503261514261526261535261541126155926156726157326158102615952616042616172616242616332616411261654261661126167926168526169526170326171426172326173626174826175526176426177626178426179326180112618162618232618392618452618552618692618792618852618910261908261915261924261934261945261953261964261979261985261996262005262017262025262034262042262054262065262076262087262094262104262115262124262139262143262156262167262174262184262193262204262216262225262234262243262257262265262271927162723273927410275102767277162781427972710202711112712192713827141127151527161927179271820271924272012272192722142723112724172725142726827277272811272992730827315273213273312273413273582736162737132738112739162740382741122742142743122744282745132746132747132748102749142750727519275211275352754827551127561527577275862759122760272761212762162763202764192765142766142767927681227699277092771727729277310277482775102776122777427788277972780112781142782162783112784132785827861527871827881827891127901327911727921527931128112824283928419285122861228722288132891828101728111028121628131728141028153828161328179281816281933282019282110282211282327282415282526282611282729282815282927283020283120283225283392834142835152836172837182838292839122840102841928421028431628441328451828462028471828482628491328502328516285282853152854122855152856132857252858172859202860152861172862828631828641328656286672867112868142869728701528711928722128731328748287517287629287726287828287921288016288117288226288314288418288519288615288716288819291129210293112941029512296102971229821299729103129116291218291311291416291562916132917272918132919132920192921829221729231329242029252729261229271829281429292329306293115293216293323293412293572936172937729381629391329402829411929421229438294410294521294625294719294813294914295016295115295219295312295462955132956929577295817295952960122961132962142963222964152965162966629671529681729699301130223038304123058306113071030822309323010133011830125301393014530159301611301763018830191430201130212030221330231430242130251630268302718302827302916303022303193032113033183034630351030361530371530381630392230402230411530421430431630449304511304617304718304828304910305019305193052113053143054243055123056203057930581930598306010311131243133314931583161831716318831983110273111143112183113153114173115293116253117183118163119113120303121213122153123153124731251531261031272131281131292531301631311931322231333131342732113228323183242432517326632710328832914321014321111321216321316321414321515321611321713321883219123220213221932221332231432241032251132261832271732287322911323053311433212333633428335283362933717338833922331016331163312133313263314143315133316153317243318143319353320233321173322183323183324163325163326163327133328163329143330173331143332203333253334143335303336243337483338223339133340173341833423334313334483345833466334783348123349233350623351353352253353703354113355303356143357143358123359223360193361633621233631533647336583366123367833688336917337093371143372183373153411734218343323441034511346163471634816349293410133411123412273413193414273415203416163417834181734191934201034212134222634232234241734259342611342712342812342973430103431323432153433343434143435834361334372334389343920344010344113344218344334344411344514344624344717344873449834501634511034529345310345415351243521935322354113551535613357133582535917351024351134351228351328351418351511351663517535183435194352043521435221635234352412352513352673527223528173529163530835311635322135331335341135351435361835372535381035392435403335411935421935432635443035452536113622363336433653366736783681036912361083611123612143613836141136151536166361753618123619936201136217362283623153624536254362683627736281336298363012363111363263633103634103635836361336379363883639736401536418364263643936446364511364611364724364873649836507365110365213365310365411365573656736576365853659436601436615366283663536645366511366693667103668736691236708367112367263673636747367573676936771136781136791036801136811436821036838371237223732374337573766377537893794371073711123712337134371443715637167371723718437197372063721737227372373724337254372643727537286372953730103731637324373353734437351037366373753738437396374043741437423374333744337455374633747737484374933750537517375243753737544375553756537576375833759637605376143762637634376463765437666376773768537694377043771537724377353774437755377653777437784377953780437814378233783437845378563786537874378843789337903379163792437934379433795437964379773798537996371005371013371022837103437104437105737106537107337108437109337110337111437112537113103711453711553711643711733711833711943712043712143712243712343712453712553712653712733712843712943713043713143713243713343713443713543713633713743713833713943714053714143714243714353714463714543714653714763714843714953715063715153715243715343715443715523715643715753715810371594371604371613371624371635371646371653371663371673371686371694371704371715371723371734371744371753371762371776371784371793371806371813371824381438263831038410385838612387103881538973810103811638128381373814738151038168381711381873819538206382173822233823153824323825938263138271638281338299383073831638321138336383493835153836838374383843839738406384111384263843103844143845838465384753848838496385053851738524385353854738555385643857438584385910386011386111386210386363864638651138667386743868338699387083871938729387343874638751538761038775387863879638804388143882438834388443885738861038875388843916392103933339416395233963639731398343992439102239119391253913939146391519391617391712391813391910392020392131392220392334392413392510392612392711392873929193930439317393215393383934839351239361539371239383639391039408394118394226394314394411394518394617394725394811394922395011395115395215395321395413395516395615395793958123959103960143961113962939631139647396514396663967173968223969153970939713439729397320397416397517401140264031440413405214061040727408164091240101540111340121540131440148401516401615401713401815401964020154021304022134023640247402519402618402713402839402927403011403114403274033164034304035234036104037234038940391240402340411040421540432240441240451040461340471940481240491340501640511140521040538405444055124056234057124058134059114060134061204062124063740642140651440662040673040681240691040709407164072640737407417407511407684077144078324079940801240816408225408315408412408517411141244137414741517416164178418941914411015411116411219411394114234115254116194117144118541198412012412118412220412394124114125254126114127104128144129164130194131164132441331341341741351141361141371941381241392241402641419414213414317414430414518414611414728414812414911415032415113415217415319415412421142214231042410425194261242722428194291642101542111942121342133842143042153442161842171142182242199422022422122422224422329422422422512422612422717422813422916423010423114423264233154234742359423617423710423811423964240144241942421542438424420424527424616424721424827424915425011425122425227425315431143224336434743584366437843874391043101143111243121143132043144431594316743171243189431912432015432184322114323214324144325743269432754328743299433094331104332254333174334543351243361143377433812433994340114341643427434384344643451343461243477434813434912435074351184352114353114354743556435644357943581443591043608436110436274363174364943651143661043677436894369543705437115437274373643746437564376643779437874379543801143818438284383843841143851343861343878438884389644114422443844454456446744784481044954410644115441264413744146441564416644178441894419944206442154422644235442464425544263442744428444298443074431744326443374434344358443654437124438744398444054441104442844433444424445444462444754448744495445064451544523445354454444555445610445774458544593451145264536454945520456124574458144591145101945111145121445131645141445151145161345172445181345191545207452117452213452324452421452516452618452710452814452911453013453112453222453311453414453516453684537846114626463154642946518466946714468254692446102446111946121646131346149461545461618461728461817461994620274621254622124623134624184625144626324627104628174629184630204631154632184633224634184635274718472184731847438475347644771047864798471016471111471222471314471413471544471624471764718154719144720274721124722104723747247472516472615472774728104729114730124731847322147331147341547351247361347376473830481548215483448419485194862148784885489848102548113748122048139481414481531481628481727481819481974820184821144822124823124824194825404826284827284828144829544911649223493174949495124961849728498749930491010491140491232491321491427491518491616491719491810501350211503750495059506125071150855091050105501185012750134501495015105016145017850188501995020650216502212502365024650254502610502710502885029850309503155032650337503455035650361550371350381350391250405504175042750436504495045135112512251325142515351635173518451945110251115511245113551147511555116951176511835119551204512145122551239512465125951266512755128951299513085131551326513355134451356513675137751388513965140751417514295143851448514575146851475514845149751508515111515213515365154551555515665157951587515995160752115222523352425252526252745284529452103521135212552136521465215652161252175521885219652207522119522255223852247522555226752276522895229852307523165232852336523465235852367523775238952395524075241552427524395244952457524695247105248105249553135325533453455353536353735383539553105531155312453134531435315353165531755318653193532035321453224532325532445325353261853279532816532911533016533116533231533335334353355533675337353385533965340453414534245343453444534555346453474534845349453504535135352953532535435355453565535725358653594536035361253623541454275436544754555468547854885499541055411554129541355414654156541645417754186541995420654214542275423354241054259542655427754288542945430454318543275433454349543575436554379543855439354407544155442754439544455445454466544755448954495545065451654525545345454554556551155225532554255535563557455845596551035511555124551345514555156551645517455184551935520455214552245523455246552545526455276552845529105530455314553245533175534455358553645537655384553985540455416554245543655445554545546555474554825549455503555145552555534555495555455569555745558355594556055561455623556345564155654556635567455684556945570355714557245573455746557545576655774557865613562356325644565356635673568556955610256112561235613356143561535616356174561855619556203562145622256233562445625656264562755628356292563025631256322563345634256353563625637256382563935640356415564235643356444564555646556479564825649456505565155652556533565445655356564565745658356595566075661956626566335664556656566625667356684566975670656714567265673556744567545676556773567835679456804568145682456834568435685756865568745688556894569065691556926569335694256955569645719572115739574365758576125771557815579175710375711125712225713275714205715155716285717135718125719205720395721255722215723155724125725285726145727395728225729225811858223583215842658518586155874758838589205810175811315812235813245814195815105816105817155818175819155820858219582251591115924159314594125951359625597375981859931591023591128591216591312591423591511591617591710591818591910592010592118592213592319592417601496021360313604526051360619607156082160921601056601121601239601320611116129613961411615246163261716618116191461101261111561121761139611436621126222162386241062523626186279628186292262101562112163117632126331163422635146361863720638176391863102163111164117642116439644146451364616647186481064927641011641116641211641396414196415864161664171264185651426523065321654286551465632657256581465976510176511346512256611566211663296642166517666236671266846669126610276611246612176719672116731867410675126767677867813679186710116711567129671396714767151467161167171267188671915672015672112672212672312672486725767269672713672815672913673010681468256835684468526862687116883689468105681136812468134681456815768163681710681826819768202682126822768233682466825468265682736828768296683056831668321068338683466835368364683756838568391268404684186842968431168441068455684676847568481168491068505685112685256911692269346944695469666971569856996691066911769126691366914669153691656917969186691996920569214692236923269248692511692646927469284692936930269313693276933669345693556936569374693846939369404694176942669434694456945369464694766948369495695046951369524701470247034704117053706370727084709370104701197012270133701467015370162701747018270194702047021470222702357024570252702647027670285702947030107031770325703347034570354703657037570388703957040770418704287043970449711147127713571418715771657171471847197711067111471129711367114371158711677117571185711957120471211371223712313712487125127126107127107128157211372297239724772510726117279728872913721013721197212117213147214107215572168721710721887219107220872218722212722316722411722511722677227137228137313732473357346735573687376738673997310773116731247313573148731511731667317873186731997320787413742274327442745274637472748474947410474114741247413274143741547416574172741837419374204742127422374233742467425574262742747428474292743037431577432274333743437435374362743777438574393744037441274424744357444474454744647447374484744957450374513745297453574543745537456117514752475357546755575647573758275937510575113751247513675145751537516675174751847519475204752127522375233752437525575264752737528375293753047531475323753357534375354753657537675385753957540776111762107637764676587667767776877691076107761187612576131076146761587616576176761847619976207762113762287623676249762557626776278762897629976301176311077127722773277427752776377737783779377103771137712377132771457715377163771737718377193772057721477223772337724377254772627727777283772967730677316773247733377343773547736477373773857739577403774157742377436774447745377465774737748677493775047812782378347842785378647872788278937810378113781247813378145781547816278175781867819478204782147822278233782467825378262782757828378294783057831378322783327834278356783657837107838147839978401679127922793279427952796379727983799279105791147912579134791437915479166791757918679194792037921279223792327924479255792667927679283792947930479314793227933379344793557936479373793837939479409794147942579434794437945579469801280238034804480538063807480848092801038011380123801338014280152801628017480184801948020380213802248023580244802548026480273802828029280302803128032380333803458035280362803768038380392804048041280424811381238133814381538163817381838193811038111381123811338114481153811628117381183811948120681213812238123481245812558126281275812858129882138223823382438255826782748286829482103821128212382134821448215382164821758218682199831283268335834583528365837683848392831038311483127831378314883156831648317783186831948320283212832248323383245832548326683273832848329883304833168332683334833468335383366841384238433844484538469847584848494841068411384122841358414584156841638417384183841948420484216842248423484243842598513852285328543855385648576858985910851014851114851248513485143851538516385174851828519585204852148522386128624863286468654866486758684869386106861138612386133861438615386162861748714872387338743875387638779878287948710387112871248713687144871548716487173871858719388148823883288438854886688768883889288103881148812388133881428815288162881768818488194882048821488223882348824488253882648911892289328943895689668973898689958910389114891238913589143891511891610891758918589194892048921689225892398924589255892648927489285892938930290149024903390459056906490759084909290102901139012490132901469015390164901799018390196902039112912391339143915391639173918391949110491113911239113791147911539213922392349243925492629272928492929210292116921239213492143921549216392172921849219692205922129311932393359345935493649373938393949310493114941494239433944394549464947394839512952295339546955495699574958496159624963396439655966496739684969396103961159612396134961459615696163961729618296195971597259736974997559811298269833984119851698616987998821991499239934994399549966997699861001210022100321004310053100641007410084100971001041001151011110122101341014510154101641017410184101921011041011121021210223102331024410255102621027410285103111032410339104141042410434104441045410463104741048310493105171052510534105441055310612106241063410647107141072410735107421075510763107721081310823108341091410924109351094510955109641101511027110371111511126111341114311155112141122211234112451131411324113351134511355114141142211432114441145511463”

8.2.2 Kod: Bölüm, Ayet, Kelimeler, Harfler Bölüm Seviyesinde Yeniden Yazım

Bu koddaki amacımız, bölüm seviyesindeki sayılarla yeniden yazım kodlama örüntüsünü kullanmak. Basitçe, sağdan sola, Arapça’da olduğu gibi, bölüm indekslerini, ayet sayısını, her bölümdeki kelimeleri ve harfleri, tüm 6348 ayeti dikkate alarak birleştiriyoruz. Kanıtı ve büyük sayıyı aşağıda veriyorum.

x<- dfVCWL11
tmp <- paste0(x$Chapter_index, x$Verse_sum,
              x$cWords, x$cLetters)
head(tmp)

## [1] "1729143"       "2287614526268" "3201350515004" "4177376716351"
## [5] "5121284112225" "6166306012745"

tail(tmp)

## [1] "109731118" "11042399"  "111627100" "11251966"  "11362792"  "11472499"

tmpr <- paste0(rev(tmp), collapse = '')
as.bigz(tmpr) %% 19  

## Big Integer ('bigz') :
## [1] 0

cat("Bu büyük sayının basamak sayısı ", nchar(tmpr))

## Bu büyük sayının basamak sayısı  1210

Son olarak, aşağıda bu ilginç kodun “1210” basamak uzunluğundaki büyük sayısı bulunmaktadır.

“1147249911362792112519661116271001104239910973111810841462107829133106521961056271161041037153103418921029321421011240179100124418899940177989984239763413496207630795938181949311219312441849222753339116582729021863618931143603882796401872076315861865273852311348884261124648337173769822085352813010845480431375717947183804784117881577511858607632247110675411686957457260105473212048737229290112871292319847045221990695326411526853305130867313371366661325811246513293122264192461110631218582062121817876115230985601435615795925451198958234792065573057925645697383177555793561666545634614885363364145252503161343516136415655046377152649193571552483056425294739546244246366492686453849221044460350149343908403628425486435414155798338440861230512739761181488838897393084371838693918368473430873546782325734558883613337413075807323137615823135554219030618213491297098243362889144259492794116348092622813245649257890038972465132357732311910564502227912835333211131178511320136135754181999975395418111158765711711215626662161291848785115100661290114538343558134485835641211217997326111241950783610110184376089129250511115876124754067207334514454616630601274551212841122254177376716351320135051500422876145262681729143”

8.2.2.1 Daha Fazla Gerçek

Önceki koddaki yeniden yazım kodlama örüntüsünü gözlemledik, ancak aynı kod ters yönde, yani sayıyı tersine çevirmeden de işliyor. Bu koddaki amacımız, tüm 6236 numaralı ayetleri dikkate alarak bölüm indekslerini, ayet sayısını, her bölümdeki kelimeleri ve harfleri basitçe birleştirmek. Ancak, bu kodlama örüntüsü, mevcut kurallarıma karşı çünkü Arapça’da olduğu gibi, harf bilgisi varsa ters sırayla birleştirme işlemi yaparak yeniden yazım kodlama örüntüsünü kullanıyorum. Kanıtı ve büyük sayıyı aşağıda veriyorum.

x<- dfVCwl11
tmp <- paste0(x$Chapter_index, x$Verse_sum,
              x$cwords, x$cletters)
head(tmp)

## [1] "1729143"       "2286614126249" "3200350114985" "4176376316332"
## [5] "5120283712206" "6165305612726"

tail(tmp)

## [1] "10962799" "11031980" "11152381" "11241547" "11352373" "11462080"

tmp <- paste0(tmp, collapse = '')

as.bigz(tmp) %% 19

## Big Integer ('bigz') :
## [1] 0

cat("Bu büyük sayının basamak sayısı ", nchar(tmp))

## Bu büyük sayının basamak sayısı  1205

Son olarak, aşağıda bu ilginç kodun “1205” basamak uzunluğundaki büyük sayısı bulunmaktadır.

“17291432286614126249320035011498541763763163325120283712206616530561272672063341144358751243538791292505111151010918397589111231946781712111179573071343854354514528303539159965728821612818447832171111558664318110158365521998971393520135135353992111211745094227812795314231181052448324641319575425778963878262271320563027931159479028881438593029699784317306081734723134550217132303721563337313035788345488435943545778323836837303068371828653899388873530653975117748694085122651084154794336542538603522438983636094459346147445374882085463564526674738542242348295602510491835315335045373150751603601546524931213245362360143354553421469557835216475696379175657295752545582247520465924447197060133521560611422696662111777686311181801641824210916512289120366122541105673033313476852301128969522601133704421797171282279657228286110973202008547456256103575401646767631243108777501818417840174796794617978580421335528129104435821981333833616975084251084458522109469861761254871972296882692382893013958490208234291155425392217131493114016594827102958341629619722889753011598894404998361581001140169101113616010282812310331473104933134105523971064177710772511410831043109627991103198011152381112415471135237311462080”

8.2.3 Kod: Sadece Ayet Seviyesinde Kelimelerin Yeniden Yazımı

Bu kodlamada, Arapça’da olduğu gibi sağdan sola doğru kelimelerin sayısını birleştireceğiz. Basitçe, tüm 6348 ayeti dikkate alarak, her ayetteki kelime sayısını sağdan sola doğru birleştiriyoruz. Aşağıda bu kodu yeniden üretmek için gerekli kodu veriyorum.

x<- unQuran11
tmp <- x$vwords
head(tmp)

## [1] 4 4 2 3 4 3

tail(tmp)

## [1] 4 2 2 4 5 3

tmpr <- rev(tmp)
tmpr <- paste0(tmpr, collapse = '')
as.bigz(tmpr) %% 19

## Big Integer ('bigz') :
## [1] 0

cat("Bu büyük sayının basamak sayısı ", nchar(tmpr))

## Bu büyük sayının basamak sayısı  9692

İşte 9692 basamak uzunluğundaki büyük sayı. Bu sayıda, metin v.1.1’i, 6348 ayetin her birindeki kelime sayısıyla yeniden yazdığımızda, sonuçta elde edilen büyük sayı 19’un katıdır.

“35422445554445424453465477544555444433423525444744243445743343444444941454254332424244445421454744433222466643434421916161136124596554522365435334345334544494632243344333444443344553142564234343622422434334377334433333332436394362432245465344423544559564455101135343563663221443443444462223343236643234435344464234293333344423333363454462424344524333441414109643322349344644333655236445934333463646648436453422467468774324652556249654344323464753333485525543364332343333333333333442423622533222234445433444222333324433443249534549433454324443665423234656434545232322222416914105622235435236324446524534333224324324436353463535534433466637243334533333523333333222224101199875968137946586105871077786710114755654353443334533324444635643532345654441133593354344454233572333257324425633243325432444442322223478968611854679668565434131371111161288108108510141191313891110799134151010128133134555783694674145718571449988758554545710456425524442423632943423311444443453643546743445556732344411823459695366676651564442145125101157510119841255436810656735463722721037544354311224554410131513978121212151581211147995111813871210181194172427124612231721291115425341771425321428213042451216819911161127101816131491117411211817201814221112174211522189182310821124369171512141116322411991142039215621211519135213134941719131810101810171123121628233118372513121441114519815171510101924233117203847151826212318422223914281215212539201213281520272212371715151283691194452365645457344444335445646743265369753443435554295543353322232422223546432435543333322553334233464646444344434143454349494543424545646484648417444104644644443444654453644332221465456659564597573595794784487591037469674665955988857674432346254329344444544444653753331161611169183425443365533445553333545345101097997575977866867896757851976851266653344422232147979655613118745878897768776456589956969544536957545244333222241396775121313156576598810104661266988141094785105111299711341019161827213240103072818129172316454142828401912121418719272831149203725858211919415543061312151121812111071516771012271415624441314221116861043381818842718221815201817103214181312252791728184591316192424251491829156148816141122121311141018162124131771513241311141614111911144122096614357105453565752423810587125837677844356565699866676565108765821468813131188811579666671555971011917710810149467111118712137121368761191271112517251099759714211181512912794201112111078687621415272211152721162720815914611101797156141016131712122229242222922111834303813191516192212191010114121917133211122811183017139262212191111171341619161410112511920181285141925239191615149816177741417121525612932148111776691012302014217122013111312231248101116131219131012221510231292310233016714112739131819761330156151315168141513151216271021131461417162093491522176147119111410129151613211515112211251718111426188103612151288157419711121013342031201013121719695922243431362316331064451074444466510156499893471166101111104445754756855814106116744815961167913163193215237657118107786107151012810106444363462344354463336543441054244456546546544543434444444435554444433455105433435744283565744344633445654344544554545445764646456365547475347353334464561045461056544377767427644312749567322248101411101111977661281271091155851445677111013107872411116968157891381010611128137845158711912561511814128121087333214253026191933241025181411132116816172271312416444345611182828342417251313151122192441510910168717241411341813102092313814341532107121211917222621101917816202719271213291616161110321817415181491788128715126192212141430117025356223128688133817132248243014252014171416131616161818172335142415131426136162281729282861214451171718111014139211281311151416161114148106172418814273122191625112110157151521301116182529171518142788161889341410819920122414119191028181711916141522221615151061811922162718816211413201114861195958133222101181282149171561615221413125177913612191516141319252110812192813167177122316156231418122720131781913132713616111863172112101210111014191615191814261716212826291781321191571411761318817152017251315121586231326182018131610910122918171514925202027152911261527111019331691338101716101718132212121994141115171311181815813111614117841210810979912914141920162127126715118511971410131313281214123816111316813121358911781417111491224209191511819112071416710109364195734564344763945447654245756594354458105995593611346458634355911411347451037911564354351134735103596235344511347358469595476531134745873444643476336646566844446356456645835313682434334581172134389761275547876675897559581167105776864858118111164141259131099168221141151213111317131451412157791013115161591711167813991181511101171297791019201521161013899817917161291622199422273976231950118382317101816711151131103872133221419144813481778151722191611913263592079141615141228991191711191826947181189878814578861061016857976662455145858128610710128118591610710497814127105577759812116477819768551210497251467815325102617415913131055216763557104455344412101192929181897171027121517151671881216211627889111423141149173510132027152011921248201416259221246173722922171014259151312137011122210410881311561216119979112010712681119118236716101214101414121261615885879119797878871378511978820121118141313101678171010118131813156815226137513131178610710889148141015117411191312182091712881218615146713911171411910121363712687813122816520489171212152799691715581812101314192681665121210135156814868919115951021710858235226564233325243554117541351010115951848712464514141095410649449567968597813259168981081081218911111211293891177109141410131210141688121111816996118101211188101451511981110966811131414138131455142418610914115141151115819122013361531313252109359101712241391610815121086111292012111381930181914101313262816111323911208151981612121311142812283015238177333213382234191819119716106111116631511421225818991491619142314271114152612111014199131411121391412141113129131115172215181491910151325211818131514169255991919122161310111871316111722813121312910121225911121218131421713238916112311171391221481412221712971119155222213924151871113241112161317910818151519173220162413101911147625251815192927101521222024131517161417172312199712610121112714178716121551810111814283210221215208192121159131171061074112113151613109147887189456783633445157514636555553583565464914474566658787945681035841154104466511974912787761211811757897587798978776413106610111214269138913182615131592521124121813121517443451422167510161729333713112621191614164151816138212025191439135128811191623715191371527424511271993514515152025272426154231929171471110614214714992061212119231022211312131811183713162433116121251516302824261717146101797178141512292211151422118251820321026262711101719321810131019231923932917181941791381216141572516161665416391715108267141712101820181591051612249991061018201619923362111152781230111327131551114139181512818111823222817121421187161618141819191924151923201126101911171218101431102320291191114792411233916141618271013112231161982591041123241692710151414152188102224147271129165101322717106161110142217163413925152510154104219201015516211113111222712152010111115121916221729171011271610182716114326412216172914183910172718141561514232829265415142116121817221852931271718222016371527232412161616172225271616141830192326171314111816182582725201115912461224242632161916131716122622191611101722122214161516171514141323154316293136192914152323292812182333208101624231824111120181310131623182622321492218134513251110202627920121233814101210171817913183617131319203533101616182113211219171619101219132111108122462120126132322181172312111161718411168237121071210926141277122928371022115871430109301351526191040141911181927172043832433041151415113918221336201541231891024291111231312221022162116581934346111111511477966111891692319109918181316136124222192438871311131561682325351325172771114161413111192117291583238101920151413181028361510231440371119112926161616223120712122852517121574513171611119661210141314212989161619373514817173542278371328394023163120222620311971891028836109282915242012301011181123122322132125131381591618154413161217294922441617169872114112225121818159142483945122359271017121722311422216271525172881514239201411121517221910282214132719916171132101212141337717992492510139131631121112141441124112945172215221364152226522024219261611927205124241320164512187141621261519101724162582534191920312524124713131627211224111338152823103351162631411526681914131224141334402691316241413172118152329304218242532452471027196243316153244501512261854241112111315142526141414834622193717822141411181118161936331462029381412103211222940121716202177218112020263314111319211471522206223311012278334016603236282217152222301324121836482031211917117183627192316161530292520201118101120101420293891449141215151815322240192712132481314584254171117352420142213188871131513193716142816294113021774314201121119202124231228922303617122211151715111913163392025813211830714372175254019613101921242712136249613152313115513161291715131012112128312318915143511231111101714143413171520132510111124152414119918132914733132829279368321711913131420163261525715711133169208194552372120813201720153524187111114262227212515152011182626186112424299141613154613111811714492728321291514171419114517302820151613303527391124243967432424502252927156030435416928762715835254725643345304640713141416273926261657252230492020171216111214172581424122630731422156251327176517443215161416938511411292515182211172312314399131120249101213116173117197143234452115301410193115152717918161714302219181215311024111412303117181733181719251312742210101218259172711302726102813491529101323241192319371110241718232091213152460281820187152778121018191288107818141017111919132312152819132039341320231225196171171619711121011121181287149343244”

References

Eddakrouri, Ayman. 2016. “Ba’da and Qabla in Online News: A Corpus-Based Study.” Master’s thesis, The American University in Cairo, The Department of Applied Linguistics.

Ryding, Karin C. 2005. A Reference Grammar of Modern Standard Arabic. Cambridge University Press.