Pomiar ankietowy

Ankieta gromadzi dane dotyczące:

Przekonanie to idea, którą jednostka uważa za prawdziwą. Wartości to trwałe przekonania o tym, co jest ważne dla jednostki. Stają się standardami, według których jednostki dokonują wyborów. Postawy to mentalne dyspozycje/nastawienie przed podjęciem decyzji, które skutkują określonym zachowaniem (zrobię to a nie tamto). Postawy kształtowane są wartościami i przekonaniami.

Przykład ankiety (do wypełnienia): https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSe978MLywUaAomO8BmD1_VsXdOzbV5cVtiIqbFQhurhtxFQKQ/viewform?usp=sf_link

Pomiar przekonań, wartości i postaw

Postawy/uczucia/zamiary są to pojęcia abstrakcyjne. Często (albo zawsze) definiowane w obszarze psychologii.

Ich pomiar jest dokonywany w specyficzny sposób. Definicja koncepcyjna definiuje pojęcie (zaufanie do kogoś/czegoś to przekonanie, że działania tego kogoś/czegoś okażą się zgodne z naszymi oczekiwaniami; satysfakcja to uczucie przyjemności, zadowolenia z czegoś; samoskuteczność to przekonanie, iż jest się w stanie zrealizować określone działanie lub osiągnąć wyznaczone cele). Definicja operacyjna określa jak zmierzyć pojęcie (jak zmierzyć satysfakcję) Przejście od DK do DO bywa czasami mocno, hmm… arbitralne.

Skala Likerta

Przykładowo chcemy się dowiedzieć czy i jak bardzo respondenci boją się COVID19.

W najprostszej wersji się po prostu pytamy: Czy pan/pani boi się COVID19? i dajemy respondentowi trzy możliwe warianty odpowiedzi: Tak/Nie/Nie wiem.

Może też być pięć wariantów: bardzo się boję–boję się–ani/ani–nie boję się–zupełnie się nie boję.

Taką skalę pomiarową określamy jako porządkową. Wartości na tej skali nie są liczbami, ale są uporządkowane; można im zatem przypisać rangi, czyli liczby określające pozycję w uporządkowanym szeregu wartości (np 1–5 w drugim przykładzie.) Tego typu skala pomiarowa, typowa dla ankiet, nosi nazwę skali Likerta. Można wymyślać skalę Likerta 7-punktową, 9-punktową i więcej.

IMO: powyżej 7 wariantów normalny respondent będzie miał problem czy się bardziej-bardziej czy bardziej-bardziej-bardziej boi.

Skala pomiarowa/inwentarz/kwestionariusz

Ponieważ skala Likerta jest zgruba, to uważa się powszechnie, że lepszy wynik da pomiar wielokrotny. W naukach podstawowych mierzymy (np. linijką) parę razy, a wynik uśredniamy co daje pomiar bardziej precyzyjny. W badaniach ankietowych pytamy się parę razy o to samo, co ma dać podobny efekt (mniejszy średni błąd pomiaru). Taka seria pytań nosi też nazwę skali albo inwentarza.

Nie pytamy się zatem Czy pan/pani boi się COVID19? tylko zadajemy serię pytań o strach względem COVID19.

  1. I am most afraid of Corona

  2. It makes me uncomfortable to think about Corona

  3. My hands become clammy when I think about Corona

  4. I am afraid of losing my life because of Corona

  5. When I watch news and stories about Corona on social media, I become nervous or anxious.

  6. I cannot sleep because I’m worrying about getting Corona.

  7. My heart races or palpitates when I think about getting Corona

albo:

  1. Boję się koronawirusa

  2. Czuję dyskomfort, gdy myślę o koronawirusie

  3. Pocą mi się dłonie, gdy myślę o koronawirusie

  4. Boję się, że mogę stracić życie z powodu koronawirusa

  5. Gdy oglądam wiadomości i czytam o koronawirusie w mediach społecznościowych, robię się nerwowy i niespokojny

  6. Nie mogę spać, ponieważ martwię się, że ja lub moi bliscy zarażą się

  7. Dostaję palpitacji serca, gdy myślę o tym, że mógłbym się zarazić.

Odpowiedzi: 1 = zdecydowanie nie; 2 = nie; 3 = ani tak ani nie; 4 = tak; 5 = zdecydowanie tak. Suma ma wartość minimalną 7 a maksymalną 35.

The Fear of COVID-19 Scale: Development and Initial Validation. International Journal of Mental Health and Addiction, 1–9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7100496/

Fear of COVID-19 Scale (FCV-19S) across countries: Measurement invariance issues https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/nop2.855

Fear of COVID-19, psychological distress, work satisfaction and turnover intention among frontline nurses https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/jonm.13168

Lęk przed koronawirusem COVID-19 i lęk przed śmiercią – polskie adaptacje narzędzi https://www.termedia.pl/Fear-of-COVID-19-and-death-anxiety-Polish-adaptations-of-scales,116,44937,1,1.html

Model pomiaru

Ukryty czynnik (strach) kształtuje wartości indykatorów (odpowiedzi na pytania) Taki sposób pomiaru ukrytego czynnika (latent w języku angielskim) określa się mianem refleksyjnego (co jest kalką od reflexive)

Alternatywny sposób definiowania ukrytego (w pewnym sensie, bo raczej złożonego a nie ukrytego per se) czynnika nosi nazwę formatywnego (albo indeksu): czynnik jest sumą indykatorów. Przykładem może być SES: status socjo-ekonomiczny będący agregatem wykształcenia, dochodu i zawodu.

W założeniu indykatory są jednakowo dobrymi miarami czynnika refleksyjnego i jako takie powinny być mocno skorelowane (mierzą to samo). Natomiast składniki czynnika formatywnego nie powinny być skorelowane, raczej każdy powinien mierzyć inny aspekt czynnika. Ktoś może być profesorem za przeproszeniem filozofii, nie mieć pracy i kiepskie dochody. Tylko jeden z trzech aspektów podwyższa mu SES; albo świetnie zarabiająca prostytutka bez matury….

W najprostszym podejściu czynnik ukryty (refleksyjny/formatywny) mierzymy sumując wartości indykatorów. Wartości indykatorów nie analizujemy indywidualnie, bo indywidualny indykator nie ma interpretacji…

Zalecany schemat analizy statystycznej

Przykładowa ankieta zawiera pytania dotyczące faktów w skali nominalnej (płeć, kontakt z zarażonymi na COVID19), porządkowej (wielkość firmy) oraz ilorazowej (wiek) oraz pytania dotyczące postaw mierzone za pomocą skal/inwetarzy składających się wielu pytań mierzonych w skali Likerta (strach = 7 pytań + samoskuteczność = 10 pytań).

Zatem ankieta zawiera następujące zmienne: staż, kontakt, płeć, firma-wielkość, strach, samoskuteczność

Link do ankiety: https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSe978MLywUaAomO8BmD1_VsXdOzbV5cVtiIqbFQhurhtxFQKQ/viewform?usp=sf_link

Schemat analizy

  • indykatory mierzące postawy przekodowujemy na stosowne rangi; sumujemy rangi. Wartością zmiennej jest suma rang. Tylko tę wartość wykorzystujemy do analiz.

Analiza struktury

  • fakty wyrażone w skali nominalnej/porządkowej (płeć); wykres słupkowy + tablica udziałów czyli procentów; porównanie w grupach: wykres słupkowy + procenty

  • fakty wyrażone w skali liczbowej (wiek); wykres histogram albo tablica + miary średnie, rozproszenia, asymetrii; porównanie w grupach: wykres pudełkowy (jak ktoś umie) lub wykres słupkowy + zestawienia miar średnich/rozproszenia

  • postawy, jak fakty wyrażone w skali liczbowej po zsumowaniu wartości indykatorów

Analiza zależności/korelacji pomiędzy dwoma zmiennymi (faktami lub postawami)

  • obie wyrażone w skali nominalnej/porządkowej: tablica wielodzielna + test chi-kwadrat niezależności

  • jedna w skali nominalnej/porządkowej druga liczbowa (strach wg płci): zmień liczbową na nominalną/porządkową, zastosuj test chi-kwadrat. Przykładowo: zamiana skali liczbowej strachu na nominalną: mały (7–14), średni (15–21), duży (22–29), bardzo duży (30–35)

  • obie wyrażone w skali porządkowej lub liczbowej (strach względem stażu): wykres rozrzutu (wykres XY) + współczynnik korelacji liniowej Pearsona + regresja liniowa.

Szczegółowy opis analizy

struktura wg stażu, kontaktu, płci, wielkości-firmy,

struktura wg strachu, samoskuteczności

struktura wg grup: strach wg stażu/kontaktu/płci/wielkości firmy; samoskuteczność wg stażu/kontaktu/płci/wielkości firmy. Uwaga staż przekodować na młodych/starych (np 1–4 młodzi, 5 i więcej starzy)

zależność/korelacja: między stażem/kontaktem/płcią/wielkością firmy a strachem (przekodowanym na skalę porządkową) – test chi kwadrat

zależność/korelacja: między wielkością firmy a strachem – współczynik rang.

zależność/korelacja: między stażem a strachem – współczynik korelacji Pearsona.

zależność/korelacja: między samoskutecznością a strachem – współczynik korelacji Pearsona.

zależność/korelacja: między stażem, samoskutecznością a strachem – regresja liniowa (wypróbować różne kombinacje zmiennych).

Zadanie do wykonania (na zaliczenie)

Opracować ankietę objętościowo podobną do przykładowej (8 zmiennych/20 pytań); nie ma obowiązku mierzenia/badania postaw, ale będzie to traktowane jako plus :-) Zalecany program: google forms

Wykonać analizę kierując się wskazówkami z tego dokumentu. Zalecany program LibreOffice lub google docs

Przygotować raport w edytorze biurowym. Sam arkusz to za mało. Zalecany program: LiberOffice lub google docs

W razie wątpliwości proszę o kontakt mejlowy. Analiza kompletnie różna od podanego przykładu w tym a zwłaszcza zawierająca nieomawiane na zajęciach metody statystyczne będzie traktowana jako praca niesamodzielna…

Raport proszę wydrukować oraz wysłać emailem. Resztę tj. dane lub link do ankiety w Google docs + arkusz z obliczeniami tylko dosłać emailem. Nie drukować.